ادغام صندوق های بازنشستگی در کشورهای مختلف

به گزارش پگاه خبر؛در حال حاضر در کشور، گرایشی به سوی انسجام صندوق های بازنشستگی از طریق ترکیب و ادغام آن ها به وجود آمده و الزامات و محمل های قانونی در این زمینه از طریق ماده ۱۱۳ قانون مدیریت خدمات کشوری فراهم آمده است. یکی از گام های مهم و کلیدی برای انجام این کار بررسی اصول اکچوئریال (مدیریت ریسک) ادغام صندوق های بازنشستگی است. محاسبات اکچوئریال نقش مهمی را در میزان و نحوه تامین اعتبار ایفا می کنند؛ چرا که صندوق های درحال ادغام، اعم از پذیرنده و واگذارنده، باید ارزیابی صحیحی از دارایی ها و تعهدات خود داشته باشند. این الگو به تدوین آیین نامه ها و دستورالعمل های اجرایی مربوط به ادغام صندوق های بازنشستگی و به تبع آن تعیین وظایف اکچوئری که وابسته به مراحل مختلف فرآیند ادغام است، کمک شایانی خواهد کرد.

ادغام صندوق های بازنشستگی تبعات مالی، حقوقی، اداری و روانی زیادی در پی دارد و به همین دلیل باید پس از بررسی های همه جانبه از طریق محاسبات اکچوئریال و اطمینان از شیوه اجرا، عملیاتی شود. با توجه به جدید بودن علم محاسبات اکچوئریال در ایران، شناخت پیرامون ابعاد و ویژگی های ادغام در کشور نه تنها از لحاظ اکچوئریال بلکه از نظر مدیریتی نیز محدود است. بنابراین ضروری است با استفاده از تجربیات سایر کشورها، به دنبال الگویی برای ادغام صندوق های بازنشستگی در کشور با در نظر داشتن جنبه های مختلف بود.
ادغام صندوق های بازنشستگی در ایران طبق الزام داخلی بر مبنای ماده ۱۱۳ قانون مدیریت خدمات کشوری مطرح می شود. در اولین تجربه، دو صندوق مجزای بیمه اجتماعی به دنبال ادغام دو وزارتخانه جهاد سازندگی و کشاورزی و تشکیل وزارت جهاد کشاورزی ادغام شدند. این ادغام با انتقال تمام اختیارات، وظایف، دارایی ها، امکانات، تجهیزات، تعهدات و نیروی انسانی صندوق یادشده به صندوق بازنشستگی کشور انجام شد. طبق بررسی های به عمل آمده، ادغام مزبور بر مبنای محاسبات بیمه ای صورت نگرفته است.
دومین تجربه مربوط به ادغام یا انتقال صندوق بازنشستگی شرکت ملی فولاد ایران در سازمان تامین اجتماعی است که به دلایل متعدد، ازجمله نبود چهارچوبی علمی، فنی و قابل اجرا، به سرانجام نرسیده است. از چالش های مهم ادغام صندوق فولاد در سازمان تامین اجتماعی نحوۀ ارزیابی تعهدات تامین اعتبار نشده  این صندوق و فرض های مورد استفاده در این ارزیابی ها به ویژه فرض های جمعیتی و اقتصادی است.
در برخی از کشورها مانندآمریکا، قزاقستان و استرالیا نیز ادغام بر اساس الزام ها و قوانین داخلی صورت گرفته است. در برخی دیگر از کشورها مانند بریتانیا و آفریقای جنوبی، ادغام صندوق ها در نتیجه ادغام و تصدی شرکت ها انجام شده است. ملاک ادغام نیز سطح تامین اعتبار طرح های بازنشستگی است. همچنین کشورهایی مانند تانزانیا تحت تاثیر توصیه های سازمان بین المللی کار به ادغام صندوق ها اقدام کرده اند. مطالعات نشان می دهد که نسبت تامین اعتبار از ملاک های مهم ادغام در چند کشور شامل آمریکا، بریتانیا، هلند و آفریقای جنوبی است. در واقع این شاخص، ملاک تصمیم گیری در خصوص عملکرد صندوق های بازنشستگی است.
به عنوان نتیجه مطالعات الگو برداری، سه حالت اصلی در فرآیند ادغام دو طرح بازنشستگی متصور است؛ اول آن که صندوق بازنشستگی واگذارنده به عنوان یک طرح بازنشستگی در صندوق پذیرنده با مزایا و تعهدات خود به طور جداگانه ادامه می یابد؛ این وضعیت به ندرت رخ می دهد.
دوم آن که برخی پوشش های صندوق واگذارنده پس از انتقال به صندوق پذیرنده به دلیل نبود تامین اعتبار مناسب حذف می شوند که این وضعیت با عنوان انحلال جزئی مطرح می شود؛ معمولا در این وضعیت هر دو صندوق نسبت تامین اعتبار مشابه با اختلاف اندک دارند و مزایا، دارایی ها و تعهدات آن ها نیز اندکی متفاوت است.
حالت سوم وضعیتی است که صندوق واگذار شده کاملا منحل و با صندوق پذیرنده یکی می شود؛ این حالت زمانی رخ می دهد که صندوق واگذارنده تامین اعتبار نامناسب دارد، در حالی که صندوق پذیرنده به خوبی تامین اعتبار شده است؛ در این حالت تمام دارایی های صندوق مبدا به صندوق مقصد منتقل می شود.
بررسی وضع موجود و مطالعات الگو برداری مشکلات متفاوتی را در فرایند ادغام صندوق های بازنشستگی کشور آشکار می کند که در ادامه به طور مختصر به آن ها پرداخته می شود.
مشکلات این بخش شامل «مشکلات مربوط به نظام تامین مالی صندوق های بازنشستگی کشور»، «نامشخص بودن مرز بین لایه های تامین مالی بازنشستگی در صندوق های بازنشستگی کشور به دلیل طراحی نامناسب و تعابیر متفاوت»، «ریسک سرمایه گذاری و پیری جمعیت کشور یا ریسک افزایش طول عمر آتی» و «تغییر نسنجیده قوانین بازنشستگی» است.
از جمله مشکلات این بخش می توان به «ناکارآمدی استاندارد های داخلی در ارزیابی تعهدات و دارایی های طرح های بازنشستگی»، «استفاده نامناسب از اصول اکچوئریال و تبیین مفروضات آن بدون توجه کافی به شرایط اقتصادی و جمعیت شناختی»، «استفاده از داده های تاریخ گذشته برای ارزیابی های اکچوئریال»، و «توجه نکردن به مسائلی مانند بازنشستگی های پیش از موعد و افزایش طول عمر در گزارش های ارزیابی اکچوئریال در زمان ادغام» اشاره کرد.

مشکلات این بخش به اختصار عبارت اند از:

استفاده نکردن از روش های ارزیابی استاندارد و فرض های اکچوئریال مناسب.

نامشخص بودن فرایند و فعالیت های مربوط به ادغام صندوق های بازنشستگی.

نبود نهاد ناظر بر صندوق های بازنشستگی و عدم طراحی توافق نامه ادغام بین صندوق پذیرنده و واگذارنده .
درحال حاضر الگوی فرایند ادغام در کشور نامشخص است. واضح است که وظایف اکچوئری بسته به مراحل مختلف این فرایند متفاوت است. بنابراین، تا زمانی که فرایند ادغام و فهرست فعالیت های آن تبیین نشود، وظایف اکچوئری نیز مبهم و نامشخص خواهد ماند. برای ارائه فرایند پیشنهادی ادغام صندوق های بازنشستگی کشور در این گزارش از تجربه ی بریتانیا استفاده شده است.این فرایند به سه مرحله ی پیش، حین و پس از ادغام تقسیم می شود.
برخی از اقدامات احتیاطی پیش از ادغام شامل کسب اطلاعات به روز در مورد وضعیت تامین اعتبار طرح های بازنشستگی صندوق های واگذارنده و پذیرنده، بررسی قوانین مربوط به جایگزین های ادغام یا تجدید نظر، بررسی توافق نامه های مدیریت تامین اعتبار و سرمایه گذاری، اخد نظرات مشاوران حقوقی برای تنظیم پیشنهاد های ادغام و استفاده از راهنمایی های اولیه حسابداران در مورد الزام های حسابداری ادغام طبق استانداردهای داخلی و بین المللی مانند سود و زیان صفر در زمان ادغام صندوق های بازنشستگی است.
همچنین طرح پیشنهادی ادغام باید با توجه به نظرات مشاوران حوزه مزایای بازنشستگی در سه مورد شامل ساختار مزایا و مقایسه آن در طرح های بازنشستگی هر دو صندوق، تفاوت تعاریف و فرض های مورد استفاده مانند حقوق نهایی مشمول بازنشستگی و بهره برداری از مازاد در صورت وجود و جبران مطالبات قاعده مند شود.
برخی از اقداماتی که باید حین ادغام صورت گیرند عبارت اند از: -«تایید و اخذ موافقت کلیات طرح پیشنهادی ادغام در طرح های بازنشستگی صندوق های پذیرنده و واگذارنده»، «تهیه و تنظیم فرم های قانونی مربوط به ادغام و تکمیل آن ها»، «اعلام رسمی مزایا و شرایط بازنشستگی به اعضا و مستمری بگیران طرح های بازنشستگی صندوق واگذارنده»، «اعلام رسمی ادغام و نرخ های جدید کسورات به کارفرمایان طرح های بازنشستگی صندوق واگذارنده»، «اعلام رسمی ادغام و سیاست ها و روش های سرمایه گذاری به شرکت های تابعه صندوق واگذارنده».

اقداماتی که باید پس از ادغام صورت پذیرند شامل دو دسته اقدامات در صندوق پذیرنده و اقدامات در صندوق واگذارنده است. در ادامه به هر دو اقدامات اشاره می شود.
·       اقدامات صندوق پذیرنده: این اقدامات شامل «تهیه و طراحی سامانه های نرم افزاری برای انتقال دارایی ها و سوابق و اعلام تملک دارایی های طرح های بازنشستگی صندوق واگذارنده به مراجع ذی ربط»، «پذیرش کارفرمایان و اعضای جدید در صندوق بازنشستگی پسا ادغام»، «تعیین متولیان صندوق بازنشستگی پسا ادغام» است.
·       اقدامات صندوق واگذارنده: اقدامات در این سمت «انتقال سوابق اداری اعضا و مستمری بگیران به صورت خودکار» و «اعلام رسمی انحلال طرح های بازنشستگی صندوق واگذارنده» است.

از آن جایی که ادغام صندوق های بازنشستگی تبعات مالی، حقوقی، اداری و روانی زیادی در پی دارد، باید پس از بررسی های همه جانبه این اتفاق عملیاتی شود. در ایران به اصول محاسبه مدیریت ریسک(اکچوئریال) این ادغام ها توجهی نمی شود بنابراین ضروری است به این جنبه در فرایندهای ادغام توجه شود.
در این پژوهش پس از بررسی سابقه ادغام های صورت گرفته در ایران و مطالعه تجربیات کشورهای مختلف الگویی جهت ادغام صندوق های بازنشستگی در صندوق تامین اجتماعی با رعایت اصول اکچوئریال ریسک های این ادغام ها ارائه شده است. فرایند پیشنهادی ادغام صندوق های بازنشستگی به سه مرحله ی پیش، حین و پس از ادغام تقسیم می شود که الزامات اجرایی در این بخش ها تبیین شده اند.
انتهای پیام/