تامین مالی پروژه های بالادست نفت و گاز از طریق سرمایه های مردم
به گزارش پگاه خبر؛مسئله تامین مالی و سرمایه گذاری در حوزه نفت و گاز برای توسعه این صنعت از اهمیت بالایی برخوردار است. به طور کلی دو مسیر برای تامین مالی پروژه های کلان نفت و گاز وجود دارد، شامل جذب سرمایه خارجی و تامین مالی داخلی. تجربه تاریخی و امارهای موجود نشان می دهد سرمایه گذاری خارجی در هیچ دو دهه گذشته بیشتر از ۵ میلیارد دلار نبوده است. این امار در شرایط تحریم بسیار محدودتر نیز می شود. بنابراین با توجه به نیاز ۱۳۴ میلیارد دلاری بخش بالادست این حوزه، تنها راه ممکن و عملیاتی استفاده از سرمایه ها و منابع داخلی است. اما مسائل و چالش هایی مانند تفاوت نرخ تامین مالی داخلی و خارجی، حجم تامین مالی و ضمانت های مورد نیاز، برای عملیاتی کردن این مسیر وجود دارد.
ضرورت و اهداف پژوهش
مسئله تامین مالی، همواره به عنوان یکی از گلوگاه های مهم فعالیتهای تولیدی مطرح بوده است. این مسئله در خصوص پروژه های کلان مانند پروژه های نفت و گاز، به واسطه نیاز بیشتر به سرمایه گذاری، اهمیت مضاعفی پیدا می کند. تحریم سرمایه گذاری نیز تامین مالی در حوزه نفت و گاز را دشوار کرده است. از طرفی این حوزه به عنوان موتور محرک اقتصاد کشور باید همواره در مسیر توسعه باشد؛ بنابراین تامین مالی از ارکان اصلی این حوزه است که باید برای ان تدابیری اندیشیده شود. در این گزارش ضمن بررسی تاریخچه سرمایه گذاری خارجی، مسیر تامین مالی داخلی بررسی و پیشنهادهایی ارائه شده است.
تامین مالی پروژه ها
توسعه سرمایه گذاری در صنعت نفت و گاز در برنامه های توسعه ششم کشور مورد تاکید قرار گرفته است. طی سال های اخیر عمده تلاش وزارت نفت در جذب سرمایه گذاری خارجی در حوزه بالادست، یعنی اکتشاف و تولید بوده است. حال انکه بررسی امارها نشان می دهد در هیچ سالی بیش از ۵ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب نشده است. این امر نشان می دهد که سرمایه گذاری خارجی قابلیت تحقق نخواهد داشت. چنانچه تحریم های جدید، همین میزان را نیز تحت الشعاع قرار داده و غیر قابل تحقق کرده است.
طی سال های اخیر استفاده از ابزارهای بازار سرمایه جهت جذب منابع و سرمایه های داخلی به پروژه های کلان، مسیر روبه رشدی را طی کرده است. مطابق با امار منتشر شده، حجم تامین مالی انجام شده در سال ۱۳۹۴، بیش از کل تامین مالی انجام شده در ۱۰ سال پیش از ان بوده است. تامین مالی با استفاده از ابزارهای مختلف بازار سرمایه از جمله اوراق مشارکت، صندوق سرمایه گذاری پروژه و … انجام شده است. این امار نشانگر ظرفیت بسیار بالای بازار سرمایه، ابزارهای ان و به طورکلی، سرمایه های داخلی جهت هدایت به سمت پروژه های کلان است. طبق بررسی های کارشناسی، باتوجه به سوداوری بالای این پروژه ها و جذابیت بیشتر ان نسبت به سرمایه گذاری در بانک، مشارکت مردمی در حد قابل قبولی خواهد بود.
تامین مالی داخلی و نظر بازیگران حوزه نفت و گاز
شرکتهای سرمایه پذیر، سرمایه گذاران، وزارت نفت و نهادهای واسط مانند سازمان بورس، ۴ دسته از بازیگران این حوزه هستند. منظور از شرکتهای سرمایه پذیر، شرکتهای اپراتور پروژه هستند. از نظر این شرکتها مسائلی مانند نرخ بالای تامین مالی داخلی، نبود ضمانتنامه دولتی، عدم امکان تامین مالی و … از جمله موانع تامین مالی داخلی است. از میان شرکتهای سرمایه گذار، صندوق توسعه ملی مهمترین نهاد در توانایی ارائه سرمایه جهت تامین مالی پروژهها است. از نظر مسئولین این صندوق، اختصاص تسهیلات قابل توجه به این حوزه در گذشته و محدودیتهای قانونی استفاده از صندوق به عنوان ضامن از مسائل اصلی تامین مالی داخلی است.
منظور از نهادهای واسط در این بخش، مجموعه نهادها و شرکت هایی هستند که در مسیر اتصال سرمایه گذاران به سرمایه پذیران قرار می گیرند. این نهادها شامل سازمان بورس و اوراق بهادار، بورس انرژی، شرکت های تامین سرمایه و … می شود. به عقیده ایشان، با توجه به جایگاه بازار سرمایه در تامین مالی و روند رو به رشد ان اساسا محدودیت خاصی وجود ندارد و از این اقدام استقبال می شود. از نظر وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران نیز، عدم تضمین تعهدات شرکت های ایرانی توسط دولت و همجنین بدهی های انباشته وزارت نفت از محدودیت های اصلی است.
چالش های اصلی تامین مالی داخلی
مطابق با نظرات مذکور و بررسیهای انجام شده، برای تامین مالی داخلی در بستر بازار سرمایه ۳ بحث مهم وجود دارد که باید تدابیری اندیشیده شود. تفاوت نرخ تامین مالی داخلی (حدود ۲۰ درصد ریالی) و خارجی (حدود ۸ درصد ارزی) یکی از چالش های اصلی است. با این حال، بررسی ها نشان می دهد که افزایش نرخ ارز سالانه و فروش محصولات به صورت ارزی، این تفاوت را پوشش می دهد. نکته دیگر انکه هزینه مربوط به جابجایی و تبدیل به سایر ارزها، این اختلاف را نیز به حداقل می رساند.
یکیدیگر از مباحث، توانایی جذب سرمایه های داخلی متناسب با این پروژه ها و کفایت منابع است. طبق بررسی ها، جذب سرمایه گذاری خارجی امکان تحقق ندارد. تنها راه پیشروی توسعه صنعت نفت و گاز، تامین مالی داخلی و استفاده از سرمایه های عمومی است. در حال حاضر ۱۷۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی در داخل کشور وجود دارد که بخش قابل توجهی در حسابهای سرمایه گذاری سپرده گذاری شده است. ارائه گزینه های جذابتر میتواند مردم و صاحبان سرمایه را به سرمایه گذاری در این حوزه جهت دهی کند. چنانکه سابقه اتشار اوراق مشارکت شرکت ها گویای این امر است.
یکیدیگر از مباحث مطرح، ضمانت سرمایه جذب شده توسط متقاضیان جذب منابع مالی از جمله شرکت های سرمایه پذیر و نهادهای واسط است. در خصوص این مسئله دو راهکار وجود دارد. راهکار اول، ارائه دارایی به عنوان وثیقه از سوی شرکت های اکتشاف و تولید است که این شرکت ها فاقد چنین دارایی هایی هستند. راه حل دوم، ارائه ضمانت دولتی همچون صندوق توسعه ملی است که لازم است این صندوق با تغییراتی در اساسنامه خود شرایط را برای تامین مالی تسهیل نماید.
راهکارهای تامین مالی داخلی
طبق بررسی های کارشناسی و مطابق با نظرات مطرح شده، به منظور تسهیل در تامین مالی حوزه نفت و گاز از طریق سرمایه های مردم، اقدامات زیر ضروری است.
الف) تعیین شرکت ایرانی به عنوان رهبر پروژه؛
ب) عرضه سهام در قالب «صندوق سرمایه گذاری پروژه» به عنوان سازوکار تامین مالی داخلی؛ لذا ضروری است وزارت نفت با همکاری سازمان بورس امکان استفاده از این ابزار را فراهم نماید.
ج) انتقال مالکیت تاسیسات سطح الارضی پروژه جهت تسهیل شرایط ضمانت؛ ضروری است جهت ضمانت، قرارداد به گونه ای تنظیم شود که مالکیت تاسیسات در طول زمان اجرای پروژه به شرکت مجری منتقل شود.
د) استفاده از ظرفیت صندوق توسعه ملی به عنوان نهاد ضمانت کننده؛ به این منظور ضروری است مجلس شورای اسلامی با اصلاح اساسنامه صندوق توسعه ملی، این امر را تصریح نماید.
ه) تضمین پرداخت هزینه پروژه در قالب محصول به جای پرداخت نقدی.
جمع بندی
مسئله تامین مالی پروژه های بالادست (اکتشاف و تولید) در حوزه نفت و گاز همواره با مشکلاتی مواجه بوده است. حجم پایین سرمایه گذاری و تحریمها، سرمایه گذاری خارجی را ناکارامد ساخته است. تنها راه ممکن و عملیاتی برای تامین مالی پروژه های این حوزه، استفاده از سرمایه ها و منابع داخلی است. طبق بررسی ها تفاوت نرخ تامین داخلی و خارجی، توانایی جذب سرمایه های داخلی و ضمانت سرمایه جذب شده از اصلی ترین مسائل است. بر این اساس اقداماتی برای رفع موانع و فراهم نمودن شرایط پیشنهاد شد. تعیین شرکت ایرانی به عنوان رهبر پروژه، عرضه سهام در قالب «صندوق سرمایه گذاری پروژه» و … از جمله اقدامات تامین مالی داخلی است.
مسعود صباغی
انتهای پیام/
