به گزارش پگاه خبر؛کشور ایران از تعداد زیادی ذخایر بزرگ نفت و گاز مشترک با کشورهایی مانند عراق، امارت و عمان بهره مند است. با این وجود، عواملی مانند عدم سرمایه گذاری کافی، سرعت کند توسعه، بالا بودن هزینه های توسعه، ضعف کیفیت پروژه ها، مشــکلات نگه داشت تولید و افت شدید تولید میادین مشترک، […]
به گزارش پگاه خبر؛کشور ایران از تعداد زیادی ذخایر بزرگ نفت و گاز مشترک با کشورهایی مانند عراق، امارت و عمان بهره مند است. با این وجود، عواملی مانند عدم سرمایه گذاری کافی، سرعت کند توسعه، بالا بودن هزینه های توسعه، ضعف کیفیت پروژه ها، مشــکلات نگه داشت تولید و افت شدید تولید میادین مشترک، توسعه میدان های مشترک در ایران را با مشکلاتی روبه رو کرده است. این مشکلات منجر به عقب ماندن ایران از این رقبا در بهره برداری از ذخایر مشترک شده است. با توجه به شاخص های کلیدی میدان گازی پارس جنوبی، میادین گازی فرزاد A و فرزاد B در اولویت توسعه قرار دارند.
ضرورت و اهداف پژوهش
امروزه تامین انرژی مورد نیاز، یکی از مهم ترین مولفه های امنیت ملی هر کشوری محسوب می شود. ایران با در اختیار داشتن حداقل ۲۸ میدان مشترک، شامل ۱۸ میدان نفتی، ۴ میدان گازی و ۶ میدان نفت و گاز با کشورهای همسایه، یکی از معدود کشورهای جهان با این تعداد ساختار مشترک است. از این ۲۸ میدان، ایران با عراق ۱۲ حوزه مشترک، با امارات ۷ مخزن مشترک، با قطر و عمان هرکدام ۲ مخزن مشترک و با کویت و ترکمنستان هرکدام یک مخزن مشترک دارد. در سال های اخیر به دلیل وجود مشکلاتی، ایران نسبت به سایر رقبای خود در بهره برداری از میادین مشترک عقب افتاده است.
مخزن گازی پارس جنوبی که با کشور قطر مشترک است، از بزرگترین و مهم ترین مخازن اشتراکی ایران و جهان به شمار می رود. این میدان گازی مشترک در بخش قطری، ۱۱ سال زودتر از بخش ایرانی به بهره برداری رسید. همچنین در حال حاضر، امارات متحده عربی از میدان مشترک سلمان و عربستان از میدان مشترک فروزان، بیش از دو برابر ایران برداشت می کند. عدم برنامه ریزی مناسب به منظور توسعه منابع انرژی نه تنها روند صادرات متوقف خواهد شد، بلکه با توجه به رشد روزافزون مصرف انرژی در داخل کشور، در تامین نیازهای داخلی نیز با مشکل مواجه خواهیم شد. بنابراین ضروری است با شناخت عوامل موثر بر این عقب افتادگی، راه حل هایی جهت بهره برداری بیشتر از این منابع مشترک ارائه شود.
اولویت بهره برداری از میادین مشترک
توسعه میادین مشترک ایران در سال های اخیر همواره با مشکلاتی روبه رو بوده است؛ این مشکلات شامل مواردی مانند عدم سرمایه گذاری کافی، سرعت کند توسعه، بالا بودن هزینه های توسعه، ضعف کیفیت پروژه ها، مشــکلات نگه داشت تولید و افت شدید تولید میادین مشترک، نیازهای تکنولوژیک و ضعف مدیریت پروژه ها می شود.
بر اساس بررسی های صورت گرفته و با توجه به چند شاخص کلیدی مانند اصل محدودیت سرمایه در اقتصاد، شرایط برداشت طرف مقابل، پتانسیل مهاجرت سیال در میادین مختلف و میزان حجم هر یک از میادین مشترک، اولویت های توسعه میادین مشترک به شرح ذیل پیشنهاد می گردد:
– توسعه و تکمیل فازهای مرزی میدان گازی پارس جنوبی مخصوصا فاز ۱۱.
– میادین گازی فرزاد A و فرزاد B.
– میدان نفتی فروزان.
– لایه نفتی پارس جنوبی با اولویت ناحیه A1.
– میدان ازادگان (بخش شمالی و جنوبی).
-میدان یاداوران.
-میدان یاران (بخش شمالی و جنوبی).
-میدان نفتی و گازی ارش.
-میدان نفتی و گازی هنگام.
-میادین اذر و چنگوله.
الزامات فعالیت های توسعه و بهره برداری از میدان مشترک
فعالیت های توسعه و بهره برداری از میدان مشترک، شامل سه ضلع اقدامات ملی، تعامل با کشور همسایه و الزامات بین المللی می شود که در ادامه شرح داده می شود.
اقدامات ملی
نقطه شروع فعالیت ها، اقدامات ملی و پس از فراهم نمودن زمینه لازم داخلی، مذاکره با کشور همسایه است. در این مذاکره عرف و استانداردهای بین المللی باید رعایت شود. به همین منظور، تشکیل کارگروهی تخصصی پیشنهاد می شود که باید برای رسیدن به اهداف زیر برنامه ریزی کند:
الف) فراهم کردن زیرساخت های حقوقی مورد نیاز: باید به وزارت نفت اختیار داده شود که درباره میادین مشترک همکاری و مشارکت کند و به دلیل اینکه تصمیم گیری درباره میادین مشترک تنها یک تصمیم گیری فنی-مهندسی نیست؛ بلکه ابعادی سیاسی، بین المللی و حقوقی نیز دارد.
ب) مطالعه دقیق میدان نفتی مشترک: شناخت میادین مشترک نخستین گام وزارت نفت یا هر سازمان متولی این میادین است. مطالعات فنی و مهندسی مربوط به مخزن برای مشخص کردن نیاز یا عدم نیاز به همکاری با کشورهای همسایه و سطح همکاری ضروری است.
ج) تهیه برنامه اکتشاف، توسعه و بهره برداری از میدان مشترک: پس از انجام مطالعات فنی و مهندسی، برنامه مورد نیاز میدان مشترک برای اکتشاف، توسعه و بهره برداری تهیه می شود.
تعامل با کشور همسایه و قراردادهای تحدید حدود
حرکت به سمت همکاری با کشور همسایه، پا به پای تحول صنعت نفت بین المللی، شروع شد و کشورهایی که این حرکت را اغاز کردند، در این مدت، قوانین و مقررات داخلی خود را همزمان با تغییر و بهبود قراردادهای تحدید حدود، تغییر دادند و در صورت نیاز ان را اصلاح کردند. ولی در ایران، نه تنها این اتفاق نیفتاده، بلکه همکاری و هماهنگی با کشور همسایه درباره میادین مشترک، در قوانین و مقررات داخلی منعکس نشده و قراردادهای تحدید حدود نیز بدون کوچکترین تغییری ثابت مانده است. اجرای اقدامات زیر در این وضعیت مناسب خواهد بود:
الف) مذاکره با کشور همسایه برای همکاری و مشارکت در میدان مشترک: اگر مطالعات فنی و مهندسی درباره میدان مشترک، همکاری با کشور همسایه را لازم و ضروری بداند، باید با کشور همسایه مذاکره شود که در این زمینه همکاری لازم را داشته باشد. ممکن است که کشور همسایه همکاری نکرده و درخواست مذاکره را رد کند؛ ولی درخواست باید انجام گیرد؛ زیرا دعاوی حقوقی به نفع کشور درخواست کننده است.
ب) تشویق کشور همسایه به همکاری و مشارکت: پس از درخواست مذاکره برای همکاری، چنانچه کشور همسایه درخواست را نپذیرد، در مرحله اول به تشویق کشور همسایه برای همکاری اقدام شود.
ج) اقدام به کشور همسایه در صورت بهره برداری یک جانبه از میدان مشترک: چنانچه کشور همسایه به رغم درخواست همکاری و اقدامات تشویقی ایران، یک جانبه بهره برداری کند، باید نسبت به اقدام یک جانبه اعتراض کرد. اعتراض به این اقدام باید کتبا به کشور همسایه اعلام شود. اعتراض ایران در دعاوی حقوقی به نفع کشور خواهد بود.
الزامات بین المللی
با توجه به اینکه اقدامات ملی و تعامل با کشور همسایه در صحنه بین المللی انجام می گیرد، باید عرف بین المللی را رعایت و طبق معاهدات پذیرفته شده، مانند کنوانسیون زیست محیطی، عمل کرد. در مرحله اول، در صورت همکاری نکردن کشور همسایه، از طریق مراجع قضایی منطقه ای و بین المللی اعتراض صورت پذیرد؛ زیرا این اعتراض ها در دعاوی حقوقی به نفع کشور اعتراض کننده است. در مرحله بعدی، از ضمانت اجرای حقوق بین الملل، برای حفظ منافع ملی استفاده شود؛ اگرچه نمی توان با استفاده از این ضمانت ها، کشور همسایه را به همکاری وادار کرد، ولی برای حفظ منافع ملی در سطح بین المللی، چاره ای جز استفاده از این ابزار وجود ندارد که با دیپلماسی سنجیده این کار انجام شود.
جمع بندی
به دلیل مشکلاتی مانند عدم سرمایه گذاری کافی، سرعت کند توسعه، ضعف تکنولوژیک ایران نسبت به رقبای خود در استفاده از میادین مشترک نفت و گاز دچار عقب افتادگی هایی شده است. بر این اساس ضروریست که با شناخت موانع، اقداماتی جهت انتفاع ایران از این میادین مشترک صورت گیرد. در این پژوهش، پس از بررسی وضعیت ایران در این حوزه، پیشنهاد می گردد که وزارت نفت، توسعه میادین مشترک با اولویت میادین گازی را از طریق شرکت های داخلی، یا از طریق همکاری با شرکت های خارجی در دستور کار قرار دهد و به سرعت ان ها را به بهره برداری برساند. همچنین باید بازنگری هایی در قوانین تحدید حدود صورت گیرد و در صورت همکاری نکردن کشور همسایه، از طریق مراجع قضایی بین المللی اعتراض صورت پذیرد، زیرا این اعتراض ها در دعاوی حقوقی به نفع کشور اعتراض کننده است.
بهروزشیرمحمدی
انتهای پیام/
