آیا مردم به کاندیداهای نظامی در انتخابات ۱۴۰۰ روی خوش نشان خواهند داد

بعد از انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ عده‌ای از اصولگرایان از کاندیدای نظامی برای انتخابات ۱۴۰۰ سخن گفتند. ابتدا حسین الله کرم رییس شورای هماهنگی حزب الله گفت: یک نظامی استراتژیست از سیاسی استراتژیست بهتر است اما بعدها اصولگرایان دیگری از این ایده دفاع کردند. برخی رسانه‌ها نیز این روزها درباره حضور احتمالی چهره‌های نظامی در انتخابات گمانه زنی می‌کنند.

همچنین مجلس با طرحی که اخیرا در دستور کار خود گذاشته سعی دارد فرماندهان نظامی را جزو رجال سیاسی تعریف کند. اما نظامی‌ها چطور و از چه زمانی به فکر درآوردن یونیفرم نظامی و پوشیدن رخت سیاست افتادند؟ در ادامه نگاهی به کاندیداتوری فرماندهان نظامی در انتخابات انداخته ایم.

اولین نامزد نظامی انتخابات ریاست جمهوری در ایران یک ارتشی بود

با وجود آنکه امروز ارتشی‌ها خود را از سیاست دور نگه می‌دارند اولین نامزد نظامی انتخابات ریاست جمهوری در ایران یک ارتشی بود. دریادار احمد مدنی فرمانده نیروی دریایی و اولین وزیر دفاع جمهوری اسلامی در سال ۱۳۴۸ در نیروی دریایی به درجه دریاداری رسیده بود اما در سال ۱۳۵۱ به خاطر فعالیت‌های سیاسی‌اش از ارتش اخراج شد. مدنی از اعضای جبهه ملی بود. او پس از کنار گذاشته شدن از ارتش تا زمان انقلاب کرسی دانشگاه را برگزید و به تدریس اقتصاد و علوم سیاسی پرداخت. بعد از پیروزی انقلاب فرمانده نیروی دریایی و اولین وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران شد. اما بعد از دو ماه وزارت استعفا داد. بعد از استعفا در فروردین ۵۸ به درخواست مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت استانداری خوزستان را پذیرفت. بعد از استعفای دولت موقت در سال ۵۸ در اولین انتخابات ریاست جمهوری نامزد شد و با ابوالحسن بنی‌صدر، حسن حبیبی، داریوش فروهر، کاظم سامی و صادق قطب‌زاده رقابت کرد. جبهه ملی در انتخابات از او حمایت کرد اما با ۱۶ درصد رای شکست خورد. پس از شکست خود را از کرمان نامزد اولین دوره انتخابات مجلس کرد. مدنی در انتخابات رای آورد اما اعتبارنامه‌اش در مجلس تصویب نشد. بعد از تسخیر سفارت آمریکا دانشجویان پیروی خط امام مدنی را به جاسوسی و ارتباط با آمریکا متهم کردند. او سال ۵۹ ایران را ترک کرد و به آمریکا رفت. مدنی سرانجام در سال ۸۴ در اثر بیماری سرطان در آمریکا درگذشت.

سال۷۲ رجبعلی طاهری اولین فرمانده سپاه استان فارس نامزد انتخابات ریاست جمهوری شد

مدنی اولین و آخرین مقام ارتش بود که نامزد انتخابات ریاست جمهوری شد و پس از شکست او تا ۱۴ سال بعد هیچ نظامی دیگری خود را نامزد حضور در انتخابات ریاست جمهوری نکرد. در سال۷۲ رجبعلی طاهری اولین فرمانده سپاه استان فارس نامزد انتخابات ریاست جمهوری شد. عرصه رقابت نه تنها برای او بلکه برای سایر کاندیداها سخت بود چرا که مرحوم هاشمی رفسنجانی در این انتخابات رییس جمهور مستقر بود. احمد توکلی و عبدالله جاسبی دو نامزد دیگر انتخابات بودند. طاهری با ۳۸۷ هزار رای از بین چهار نامزد انتخابات چهارم شد. آرای او کمتر از ۲و نیم درصد بود. احمد توکلی با چهار میلیون رای (نزدیک به ۲۴ درصد آرا) بیشترین آرای مردم را از آن خود کرد. عبدالله جاسبی هم حدودا با یک و نیم میلیون رای (معادل ۹ درصد آرا) را به دست آورده بودند.

هشت سال بعد از شکست طاهری این علی شمخانی بود که ریسک کرد. شمخانی در سال ۸۰ وارد رقابت با محمد خاتمی رییس جمهور مستقر شد. نامزدی شمخانی در حالی بود که وزیر دفاع همان رییس جمهور بود. دریابان علی شمخانی بین سالهای ۶۸ تا ۷۶ فرمانده نیروی دریایی ارتش بود اما در ارتش تربیت نظامی پیدا نکرده بود و خاستگاهش سپاه پاسداران بود. شمخانی از سال ۵۸ تا ۶۰ فرمانده سپاه خوزستان و از سال ۶۰ تا ۶۸ نیز جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران بود. در سالهای ۶۵ تا ۶۸ همچنان که جانشین فرمانده کل سپاه بود فرماندهی نیروی زمینی سپاه را هم برعهده داشت. از سال ۶۷ تا ۶۸ وزیر سپاه در دولت میرحسین موسوی شد. در سال ۶۸ از سپاه به ارتش منتقل شد و فرماندهی نیروی دریایی ارتش را برعهده گرفت البته چندماه بعد همزمان فرماندهی نیروی دریایی سپاه را نیز عهده دار شد. بعد از پایان این ماموریت به عنوان وزیر دفاع دولت خاتمی انتخاب شد. رقابت شمخانی در سال ۸۰ با رییس جمهور مستقر منجر به کنار گذاشتن او در دولت بعدی خاتمی نشد و تا سال ۸۴ همچنان در مقام وزیر دفاع باقی ماند. اما با وجود سوابق نظامی متعدد شمخانی ۷۳۷ هزار رای آورد و با ۲.۶ درصد آرا در رقابت‌ها سوم شد. او از سال ۹۲ دبیر شورای عالی امنیت ملی کشور است.

سال ۸۴؛ انصراف، شکست و شکست

انتخابات ۸۴ اوج نامزدی نظامی‌ها بود. اصلی‌ترین نظامی‌های صحنه انتخابات محمدباقر قالیباف و محسن رضایی بودند که فرماندهی قوای نظامی در کارنامه‌شان وجود داشت.محسن رضایی و محمدباقر قالیباف از این دوره تلاش خود برای رکورددار شدن در نامزدی انتخابات را آغاز کردند.

برادر محسن ۱۶ سال سابقه فرماندهی کل سپاه را بر عهده داشت و محمدباقر قالیباف کسی بود که علاوه بر داشتن سابقه فرماندهی نیروی هوایی سپاه، نیروی انتظامی را نیز هدایت کرده بود. در این بین ، محسن رضایی از حضور در انتخابات انصراف داد. قالیباف با حدود ۱۴ درصد در انتخابات شکست خوردد و پایش حتی به دور دوم انتخابات باز نشد.

رای زیر دو درصدی برادر محسن در طلایی‌ترین دوران کاندیداتوری

در انتخابات سال ۸۸ نیز محسن رضایی که چهار سال قبل انصراف داده بود، بار دیگر پا در میدان رقابت انتخاباتی گذاشت. او این بار دیگر آمده بود که بماند و ترجیح می‌داد بر روی تحصیلات اقتصادی‌اش مانور دهد و از دولت ائتلافی سخن بگوید. او در سال ۸۸ هنگامی که در برابر رئیس دولت مستقر قرار گرفته بود،مسیر احمدی نژاد را رو به پرتگاه عنوان کرده بود.برخی معتقدند که نامزدی او در این دوره از انتخابات طلایی‌ترین دوران فعالیت سیاسی است.با این حال محسن رضایی توانست ۱.۷۳ درصد رای را به دست آورد.

باز هم شکست؟ اینبار در ۱۴۰۰

انتخابات سال ۹۲ هم دیگر انتخابات پرشور نظامی‌ها بود. محسن رضایی و محمدباقر قالیباف بار دیگر در این انتخابات حاضر شدند. اما هردوی آن‌ها تا روز آخر در انتخابات ماندند. با آنکه هردو سردار بیشتر از گذشته توانستند اقبال مردم را از آن خود کنند، اما در نهایت با عنوان نامزدهای شکست خورده از میدان سیاست خارج شدند. قالیباف این بار ۱۶.۵ درصد و محسن رضایی ۱۰.۶ درصد آرای مردم را به خود اختصاص دادند. البته قالیباف در سال ۹۶ هم تا میانه راه ریاست جمهوری آمد اما برای تحقق ائتلاف اصولگرایان عرصه را به نفع ابراهیم رییسی ترک کرد. او سرانجام در انتخابات بهمن ۹۸ توانست به عنوان سرلیست اصولگرایان وارد مجلس شود. با این حال در گمانه زنی‌های انتخابات ۱۴۰۰ همچنان نام محسن رضایی و قالیباف دیده می‌شود.

چرا چهره شمخانی ترمیم شد اما دیگران نه؟

از بین پنج نفر فرمانده نظامی دو نفر در قید حیات نیستند. احمد مدنی که ۴۰ سال پیش از سیاست ورزی در جمهوری اسلامی برکنار شد و در سال ۸۴ درگذشت. دیگری رجبعلی طاهری بود که در سال ۹۲ درگذشت. می‌ماند علی شمخانی محمدباقر قالیباف و محسن رضایی. هرچند چهره‌های نظامی دیگری هستند که نامشان در بین گمانه زنی‌های انتخاباتی دیده می‌شود اما گمانه زنی‌های انتخاباتی بیشتر مایلند به کسانی بپردازند که قبلا بخت خود را در سیاست آزموده اند. در بین این سه نفر علی شمخانی کمتر از دونفر دیگر خود را وارد جدل‌های سیاسی کرده است.

او با بسیاری از افتخارات و نشان‌های نظامی سال ۸۰ خود را وارد انتخابات کرده بود. شمخانی تنها کسی بود که به طور همزمان فرمانده نیروی دریایی سپاه و نیروی دریایی ارتش بود. اما با تصمیم سیاسی شدن دست به ریسک بزرگی کرد ریسکی که نه تنها منجر به شکست او در انتخابات شد بلکه تا حدودی وجهه سیاسی او را نیز زیر سوال برد. با این حال در سالهای بعد با هوشمندی خود برخلاف دیگر نظامی‌های طالب سیاست دریافت که سیاست به اندازه گوشه‌ای از افتخارات نظامی ارزشمند نیست و همین موضوع باعث شد چهره‌اش دوباره ترمیم شود.

 کاندیداهای نظامی در ۱۴۰۰

جدا از محسن رضایی و قالیباف که چهره هایی تکراری با سوابق نظامی در انتخابات ریاست جمهوری هستند نام برخی چهره های دیگر چون سردار دهقان وزیر سابق دفاع و محمد سعید فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء این روزها در برخی رسانه ها و محافل رسانه ای مطرح است، باید دید آیا مردم به کاندیداهای نظامی در انتخابات ۱۴۰۰ روی خوش نشان خواهند داد یا …