تحلیل موانع موجود در صنعت نفت و گاز کشورجهت پشتیبانی از تولید

به گزارش پگاه خبر؛نام گذاری سال ۱۴۰۰ با عنوان «تولید؛ پشتیبانی ها و مانع زدایی ها» از سوی مقام معظم رهبری نشان دهنده تاکید قاطعانه ایشان بر اهمیت و حساسیت مسئله تولید در مقطع فعلی است. در سالیان اخیر مواردی مانند وضع تحریم های ظالمانه، عدم جذب سرمایه گذاری خارجی و اجرای نامناسب برخی قوانین، شرکت های تولیدکننده انرژی را به استفاده از ظرفیت های داخلی ترغیب نموده است. برای استفاده از این ظرفیت ها بازار انرژی کشور نیاز به یک بازنگری اساسی دارد تا از منظر ساختاری، حاکمیتی، قیمت گذاری، اجرایی، یکپارچگی در نهاد تصمیم گیری بخش انرژی، یارانه های کلان و بدون هدف مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد. در حال حاضر بلا استفاده بودن بخشی از ظرفیت تولید نفت خام کشور خسارت­ هایی را تحمیل کرده است. همچنین پایین یا منفی بودن نرخ رشد سرمایه­ گذاری نیز ضرورت تامین منابع فوری برای سرمایه­ گذاری را تشدید کرده است.

صنعت نفت و گاز در اقتصاد ایران از جنبه های مختلف دارای اهمیت است و این مهم در شرایط تحریم از اهمیت مضاعفی برخوردار است. وضع تحریم های ظالمانه و تشدید آن در سالیان اخیر نشان داد که صنعت پتروشیمی بیش  از حد به خارج از مرزها وابسته است. از این رو پیش بینی تمهیدات لازم برای اصلاح ساختارها، برنامه ها و نحوه تامین تجهیزات و کالاهای اساسی مورد استفاده در این صنعت با رویکرد کاهش وابستگی به کشورهای دیگر، استفاده حداکثری از ظرفیت های موجود داخل کشور، حمایت از سازندگان داخلی و ارتقای فناورانه توان تولید آن ها از اهمیت وافر و ویژه ای برخوردار است. گزارش پیش­رو ضمن بیان موانع و چالش­ های اصلی در تحقق شعار امسال در صنعت نفت و گاز، راهکارهایی برای مانع­ زدایی و پشتیبانی ارائه می ­دهد.

صنعت نفت و گاز در اقتصاد ایران از جنبه­ های مختلف دارای اهمیت است. با کاهش صادارت، هرچند نقش نفت در تامین منابع عمومی بودجه کم­رنگ شده است؛ اما برطرف کردن کامل وابستگی بودجه به نفت کار چندان آسانی نیست. با این وجود با داشتن نقشه راه مشخص می ­توان موانع را از سر راه برداشت. این صنعت برای پیشبرد اهداف تولید، توسعه و خود اتکایی فعالان این عرصه به رغم برخی اقدام ها برای تسهیل شرایط با موانع و مشکلاتی مواجه است که برخی از آن ها عبارتند از؛

عدم توسعه و سرمایه گذاری در بخش بالادستی بر اساس اهداف برنامه و عدم استفاده از ظرفیت مالی داخلی برای پیگیری این هدف: به طورکلی از نظام های متنوع سرمایه گذاری در بخش بالادستی غفلت شده است؛ اصرار و پافشاری دولت بر عقد قرارداد های بالادستی به منظور جذب سرمایه گذاری با شرکت های خارجی و بی توجهی به ظرفیت داخلی برای سرمایه گذاری، توسعه میادین نفتی و بهره برداری از آن ها را به تعویق انداخته است.

وضعیت نامناسب تولید از میادین مشترک: با وجود حجم بالای ذخایر و حداقل ۳۰ میدان مشترک هیدروکربوری با کشورهای همسایه، میزان بهره برداری کشورهای همسایه از این میادین و مخازن بسیار چشمگیر بوده است که این امر نشان دهنده ی ناکافی بودن اقدامات انجام شده برای توسعه و بهره برداری از این میادین است.

کاهش متوسط ضریب بازیافت مخازن کشور: بی توجهی به تولید صیانتی و علم مهندسی مخزن باعث شده است تا ضریب بازیافت مخازن هیدروکربوری کشور افت کند. حدود ۶۱ درصد از میدان های نفتی کشور در نیمه دوم عمر خود قرار دارند؛ از این رو طبیعی است که با افت فشار مخزن و کاهش تولید مواجه باشند. بنابراین در صورت عدم تامین سرمایه موردنیاز برای توسعه میادین اکتشافی، میزان تولید نفت کشور به شکل چشمگیری با روند کاهشی مواجه خواهد شد.

عدم تحقق اهداف قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی: تدوین و تصویب این قانون فراگیر، بنابر ضرورت اصلاح فرهنگ مصرف (ازجمله حامل های انرژی) و با استفاده از سیاست های غیرقیمتی در فرآیند تولید و کاهش تلفات بوده است؛ اما آمار تلفات انرژی طی این سال ها نشان می دهد که اجرای این قانون مورد توجه دستگاه ها و نهادهای ذی ربط نبوده است.

علاوه بر موارد گفته شده موارد دیگری همچون دشوار شدن تامین مالی، ناکامی در بهره برداری از ظرفیت ماده (۱۲) قانون رفع موانع تولید به منظور افزایش بهره وری و بهینه سازی مصرف سوخت، فقدان ساختار یکپارچه حکمرانی انرژی و نبود دیپلماسی انرژی از چالش های مهم صنعت نفت و گاز کشور است.

برنامه ریزی منسجم برای توسعه و سرمایه گذاری در بخش بالادستی: جهت رفع مشکلات سرمایه گذاری و ایجاد توسعه و تولید در بخش بالادستی ضروری است رویکردهای جدیدی اتخاذ شود. تقویت نقش حاکمیتی و نظارتی وزارت نفت بر شرکت های تابعه، برنامه ریزی منسجم برای توسعه و سرمایه گذاری در بخش بالادستی و کمک به رشد و ارتقای شرکت های مهندسی و تامین کنندگان داخلی برخی از محورهای این رویکرد است.

همکاری ایران با کشورهای همسایه در توسعه میادین مشترک در چارچوب یکپارچه سازی: همکاری ایران با کشورهای همسایه در توسعه میادین مشترک، با تحقق تولید صیانتی به جای تولید حداکثری و غیرصیانتی از میدان های مشترک، در بلندمدت جلوی زیان های جبران ناپذیر را خواهد گرفت. شایان ذکر است که این مهم با استفاده از دیپلماسی قدرتمند انرژی در منطقه قابل­ تحقق است. بنابراین پیشنهاد می شود مجلس شورای اسلامی بر اجرای صحیح و کامل بند «الف» سیاست های کلی انرژی و اجرای صحیح و کامل بند «۱۴» سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی نظارت کند.

صیانت و افزایش ضریب بازیافت مخازن نفت خام کشور: بدین منظور، مواردی مانند تدوین صحیح برنامه هفتم توسعه جهت برآورد سرمایه گذاری کافی برای صیانت میادین و افزایش حداقل ۱ درصد به ضریب بازیافت نفت خام قابل استحصال ایران و حتی الامکان یکی بودن توسعه دهنده و بهره بردار می بایست مورد توجه قرار گیرد. بنابراین پیشنهاد می شود مجلس شورای اسلامی بر عملکرد بند «ث» و «ج»، ماده (۴۸) برنامه ششم توسعه و اجرای صحیح و کامل بند «الف» سیاست های کلی انرژی نظارت کند.

اجرای صحیح قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی و نظارت بر اجرای آن: در بند «۷» سیاست های کلی اصلاح الگوی مصرف، کاهش شدت مصرف انرژی به عنوان یک شاخص اصلی مورد تاکید قرارگرفته است. برای اجرای صحیح این قانون پیشنهاد می شود که معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری با هماهنگی وزارتخانه های نفت و نیرو پیشنهادهای اجرایی قانون را تدوین و مشخص کند و دستگاه های اجرایی مطابق با آن اقدام کنند. این وظیفه باید مورد نظارت مجلس قرار بگیرد و از این معاونت عملکرد اجرایی قانون را مطالبه کند.

جلوگیری از خام فروشی و تکمیل زنجیره ارزش با افزایش ظرفیت پالایشگاه ­های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه­ گذاری مردمی: پیشنهاد می­ شود مجلس شورای اسلامی بر مواردی نظیر تسریع در اصلاح قانون «حمایت از توسعه صنایع پایین­ دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه­ گذاری مردمی» و آیین­ نامه اجرایی آن، حسن اجرای قانون مذکور و تسریع در احداث فاز چهارم پالایشگاه ستاره خلیج­ فارس و پالایشگاه نفت آناهیتا نظارت داشته باشد. از طرفی در راستای اجرایی شدن کامل اهداف مذکور انجام مواردی نظیر تضمین خوراک مورد نیاز طرح ­ها توسط وزارت نفت و واگذاری حداقل ۳۰ درصد سهم شرکت مجری حداکثر یک سال بعد از دریافت مجوز ضروری است.

انرژی به­ عنوان پیشران اقتصادی در کشورهای توسعه ­یافته محسوب می­ شود. وضع تحریم های ظالمانه و تشدید آن در سالیان اخیر نشان داد که صنعت پتروشیمی ایران بیش از حد به خارج از مرزها وابسته است. این شرایط بخشی از ظرفیت تولید نفت خام کشور را بلا استفاده کرد و خسارت هایی را به میادین و چاه های در حال تولید تحمیل کرده است. از مهم ترین موانع می توان به وضعیت نامناسب تولید از میادین مشترک و کاهش متوسط ضریب بازیافت مخازن کشور اشاره کرد. بر این اساس راهکارهایی ارائه شد که برنامه ­ریزی منسجم برای توسعه و سرمایه­ گذاری در بخش بالادستی، همکاری ایران با کشورهای همسایه در توسعه میادین مشترک در چارچوب یکپارچه ­سازی و جلوگیری از خام­ فروشی و تکمیل زنجیره ارزش از این جمله بود.

انتهای پیام/