سامانه بازارگاه نهاده های کشاورزی و ارائه راهکار

به گزارش پگاه خبر؛تامین نهاده های دامی در کشور هم از طریق تولید و هم از محل واردات صورت می گیرد، لیکن به دلیل شرایط ژئوپلیتیکی و موقعیت جغرافیایی، هوای گرم و خشک و کمبود منابع آبی و نبود ماشین آلات و فناوری های لازم و البته فقدان استراتژی های مناسب تولید محصولات کشاورزی، ایران را به یک کشور وارد کننده در نهاده های دامی مبدل کرده است. حداقل ۷۰ درصد از هزینه های تمام شده محصولات پروتئینی همچون مرغ، تخم مرغ، شیر، گوشت قرمز و… به خوراک دام مربوط است که به صورت میانگین ۹۰ درصد این نهاده ها از کشورهای دیگر وارد می شود. لذا هرگونه اختلال در تامین و توزیع این نهاده ها، تولید این محصولات را با چالش های جدی مواجه خواهد کرد.

هر خدمت، ابزار، تجهیز یا ماده مصرفی که جهت رشد، تکثیر و پرورش حیوانات مورد استفاده قرار بگیرد، جز نهاده های دام و طیور محسوب می شود. طی ماه های گذشته مشکل عدم تخصیص به موقع ارز از سوی وزارت صمت و عدم به موقع تأمین ارز از سوی بانک مرکزی و دپو شدن نهاده های دامی در بنادر کشور باعث کمبود عرضه و افزایش قیمت نهاده های دامی به چند برابر نرخ مصوب دولتی شد.
مشکلات بازار نهاده های دامی و خوراک دام و طیور صرفا محدود به موضوع تخصیص و تامین ارز نیست؛ نهاده هایی که حتی تامین ارز شده اند، باید از طریق سامانه بازارگاه نهاده های دام و طیور توزیع شوند. بازارگاه نهاده های کشاورزی، بازار الکترونیک نهاده های کشاورزی است که به منظور شفافیت فعالیت اجزای زنجیره و کنترل قیمت در سقف مصوب ایجادشده است و خرید و فروش نهاده های کشاورزی در آن صورت می گیرد.
این سامانه دارای مشکلات متعددی مانند مشکلات نرم افزاری و فقدان دانش کافی برای بهره برداری از آن، فقدان شفافیت در برخی از فرایندها و عدم ارتباط با دیگر سامانه های فعال بخش تجارت و کشاورزی می باشد.
همچنین میزان نهاده هایی که در این سامانه عرضه می شود، تنها حدود ۵۰% خوراک موردنیاز تولید کنندگان کشور بوده و پاسخگوی نیاز تولیدکنندگان نمی باشد. در شرایط محدودیت عرضه نهاده و توزیع از طریق سامانه بازارگاه، تولید کنندگان خوراک دام مجبورند عمده نیاز خود را از بازار آزاد و بعضا به قیمت های بالا تهیه کنند، ۵۰% از نهاده های وارداتی در بازار آزاد خریدوفروش می شود و همین مسئله موجب بروز مشکلات متعددی در زمینه ی تهیه خوراک برای تولید کنندگان شده است؛ اما بنا بر مصوبه تمامی نهاده ها در سامانه بازارگاه توزیع می شود که نشان دهنده ی مشکلات متعدد این سامانه است.

دام و طیور مانند سایر جانداران به تمام مواد مغذی که مورد نیاز متابولیسم بدنی آن هاست نیاز دارند:

علوفه ها: علوفه ها مهم ترین بخش تغذیه یک دام هستند که از مواد پروتئینی و مغذی فراوانی تشکیل شده اند. مواد علوفه ای شامل دو دسته لگومینه (یونجه، شبدر، اسپرس و…) و گرامینه (گندمیان) می باشد و به سه شکل تازه (سبز)، خشک شده و مواد سیلویی در تغذیه گاو استفاده می شود.

مواد پروتئین: پروتئین یکی دیگر از موارد ضروری در تغذیه دام و طیور است که بر کیفیت تولید گوشت تاثیرگذار است.

مواد انرژی زا: درصورتی که انرژی برای دام و طیور تامین نشود ممکن است دچار مشکل تغذیه ای شوند. معمولا در جیره هایی که بخواهند غنی از انرژی باشند از چربی ها استفاده می کنند.

افزودنی ها: افزودنی ها، یک جز یا ترکیبی از اجزای تشکیل دهنده ی افزوده شده به جیره ی پایه یا بخشی از آن برای تکمیل کردن نیازهای ویژه می باشد. معمولا در مقادیر میکرو استفاده می شود و حمل ونقل و مخلوط کردن آن نیاز به احتیاط دارد.

واکسن و داروها: واکسن ها از داروهای رایج دام و ارگانیسم های بیماری فعال یا غیر فعال هستند که برای تقویت ایمنی دام و طیور از بیماری های خاص استفاده می شوند. آن ها نقش مهمی در ریشه کن کردن برخی از خطرناک ترین بیماری ها در انسان و دام دارند.

از مهم ترین مزایای راه اندازی سامانه بازارگاه نهاده های کشاورزی این است که تمامی تولیدکنندگان و بازرگانان واقعی را بدون واسطه با تشکل های دام و طیور و تولیدکنندگان مرتبط می کند. از طرف دیگر هر دامدار، مرغدار و یا صاحبان کارخانه ها خوراک دام می توانند با ثبت نام در سامانه بازارگاه نهاده های کشاورزی و اخذ کد کاربری نسبت به خرید نهاده موردنیاز اقدام کنند. ولی با این حال سامانه بازارگاه مشکلاتی دارد که موجب انتقاد اصناف و تولیدکنندگان دام و طیور از این سامانه شده است. برخی از این مشکلات عبارت اند از:

افزایش زمان و هزینه چرخه توزیع کالا تا مراکز تولید: با توجه به تمهیدات دولت برای توزیع نهاده های دام و طیور، تولیدکنندگان همچنان از وضعیت تامین نهاده ها رضایت ندارند، زیرا با تأخیر به دستشان می رسد؛ یعنی تولیدکننده گوشت مرغ از روز جوجه ریزی تا کشتار ۴۰ روز زمان دارد تا نهاده موردنیاز تولید را تامین کند؛ بنابراین مرغداران ناچار هستند به بازار آزاد مراجعه کنند. همچنین این مشکل در دامداری ها به گونه ای است که نهاده به دامدار نمی رسد و نوسانات جیره غذایی باعث مشکلات متعدد در تولید شیر و تولید مثل دام ها می شود. از همین جهت تولیدکنندگان به منظور حل این مشکل روی به سمت بازار آزاد آورده و خرید و فروش نهاده ها در بازار آزاد بسیار رونق گرفته است و شاهد شکست یکی از اهداف سامانه بازارگاه هستیم.

راه حل این مشکل تدوین قانون اجرایی برای تعیین مدت زمان تحویل کالا (حداکثر ۲۴ ساعت پس از واریز مبلغ توسط مصرف کننده) و نظارت دقیق برای اجرای آن توسط دستگاه های نظارتی است.

یکسان نبودن ضریب نفوذ اینترنت در همه جای کشور: ضریب نفوذ اینترنت در مناطق روستایی با توجه به سن و سطح سواد تولیدکنندگان طبق آمارهای رسمی کمتر از ۲۶% است. همچنین طبق آمارهای موجود مرکز ملی آمار، وزارت جهاد کشاورزی و مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، سن تولیدکنندگان بخش کشاورزی و دام و طیور به طور متوسط حدود ۵۵ سال می باشد و سطح سواد آنان به صورت میانگین زیر دیپلم است.

لذا برای حل این مشکل باید در دفاتر جهاد کشاورزی دهستان های کشور بخشی متولی پیگیری و ثبت نام و دریافت سهمیه تولیدکنندگان بخش مربوطه راه اندازی شود؛ و وظیفه پیگیری و انجام امور به این قسمت محول شود.

عدم امکان استفاده تولیدکنندگان خرد از سامانه: اصولا وسیله حمل ونقل و جابجایی نهاده ها از مبدا به مقصد، کامیون های ۱۰ الی ۲۵ تنی می باشد. درصورتی که سهمیه اغلب تولیدکنندگان خرد معمولا کمتر از ۵ تن در ماه است. با توجه به این امر یا از طرف فروشنده بارگیری نمی شود یا هزینه های سربار حمل نقل بسیار زیاد می شود.

برای حل این مشکل باید از ظرفیت دفاتر جهاد کشاورزی شهرستان ها و تشکل های کشوری استفاده نمود. به گونه ای که سهمیه چند واحد تولیدی خرد توسط جهاد کشاورزی شهرستان خریداری و توزیع شود. در این شیوه حتی می توان از ظرفیت تشکل ها و اتحادیه ها نیز استفاده نمود به شرط آنکه مشکلات و مفاسد احتمالی در آن ها کنترل شود.

عدم شفافیت در نظام توزیع نهاده ها: سهمیه هر واحد تولیدی باید بر اساس فرمولی که ظرفیت و بهره وری واحد در آن دخیل است، محاسبه شود، اما متاسفانه در شهرستان ها با روابط ناسالم سهمیه ها به صورت غیرواقعی تخصیص داده می شود. این امر در واحد های دامداری بسیار پررنگ تر است به گونه ای که هر واحدهایی که روابط قوی تری دارند یا می توانند تعاملات بهتری با کارشناسان جهاد کشاورزی برقرار کنند از سهمیه بیشتری برخوردار خواهند شد؛ اما غالبا در تخصیص سهمیه ها ضوابط و شاخص مشخصی وجود ندارد که طبق آن عمل شود.

برای حل این مشکل ایجاد شفافیت در سامانه و تخصیص سهمیه بر اساس ظرفیت ثبت شده در مجوز واحد بهره بردار فعال است که طبیعتا باید اختیارات تخصیص نهاده از دست کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان و استان گرفته شود و این تخصیص نهاده به صورت کاملا اتوماسیون صورت گیرد.

عدم راستی آزمایی واحدهای تولیدکننده: به مراتب دیده شده است که واحدهایی سهمیه دریافت می کنند که سال ها تعطیل هستند و اما تولیدی ندارد. این امر در واحدهای مرغداری به واسطه اتصال سامانه سماصط کمتر دیده شده است یا می توان گفت که به نوعی دیگر دیده می شود؛ اما بااین حال پس از دریافت سهمیه جوجه ها معدوم شده یا ظرفیت واحد را کاهش می دهند. این امر در واحد های دامداری به دلیل عدم وجود سامانه اطلاعاتی دقیق بیشتر اتفاق میافتد و واحد غیرفعال سهمیه را دریافت کرده و در بازار آزاد به فروش می رساند

جهت حل این مشکل نیاز به راستی آزمایی دقیق واحدهای تولیدی توسط نهادهای نظارتی و جهاد کشاورزی می باشد. همچنین اتصال سامانه های موجود مثل سامانه ثبت مجوزهای سازمان دامپزشکی کشور و سامانه کشتارگاه های کشور به سامانه بازار گاه می تواند بسیار راهگشا باشد برای تولید شیر نیز می توان همین روند را در یک سامانه مشخص نمود. لذا با تجمیع این اطلاعات در سامانه های مختلف می توان برنامه ریزی دقیق نمود و همچنین با راستی آزمایی دقیق واحدهای تولیدی فعال با ظرفیت تولید آن ها مشخص می شود.
هر خدمت، ابزار، تجهیز یا ماده مصرفی که جهت رشد، تکثیر و پرورش حیوانات مورد استفاده قرار بگیرد، جز نهاده های دام و طیور محسوب می شود. این نهاده به ۵ دسته علوفه، مواد پروتئینی، مواد انرژی زا، افزودنی ها و واکسن و داروها تقسیم می شوند. بازارگاه نهاده های کشاورزی، بازار الکترونیک نهاده های کشاورزی است که به منظور شفافیت فعالیت اجزای زنجیره و کنترل قیمت در سقف مصوب ایجادشده است و خرید و فروش نهاده های کشاورزی در آن صورت می گیرد. در این پژوهش به بررسی برخی از مشکلات و ارائه پیشنهاداتی جهت رفع آن ها پرداخته شده است.
انتهای پیام/