بررسی علل گرایش به بی حجابی و بدحجابی در ایران

به گزارش پگاه خبر؛مسئله پوشش و حجاب مناسب و نحوه مدیریت اجتماعی آن توسط دولت و نظام سیاسی مستقر به عنوان یک مسئله چالش برانگیز در جوامع مختلف مطرح است. به طور کلی پوشش کامل و منطقی بدن در اغلب مکاتب و ادیان الهی مورد پذیرش بوده است، اما این پدیده با مطرح شدن پاردایم مدرنیته و عصر روشنگری در دنیای غرب وارد مراحل تازه ای شد. با جهان گستری فرهنگ لیبرال دموکراسی و ارزش های خاصی چون فردگرایی، حقوق شهروندی، لذت­ گرایی، مصرف­ گرایی و… دخالت و نظارت نظام سیاسی در مورد مسائل مختلف اجتماعی ازجمله مسئله حجاب مورد چالش قرار گرفته است.

مسئله حجاب و سیاستگذاری نظام سیاسی در قبال آن یکی از چالش های پیچیده جامعه ایران است که قبل و بعد از انقلاب هر دو نظام با آن دست و پنجه نرم می کنند. سیاستگذاری در موضوع حجاب به دو دلیل یک معضل اجتماعی در سطح جامعه تبدیل شده است. دلیل نخست، ماهیت ایدئولوژیک و مذهبی انقلاب اسلامی است که به دنبال برپایی حکومتی با قوانین مبتنی به دین اسلام است. دلیل دوم تغییر ارزش ها، شکاف نسل ها و تحرکات رسانه ای و فشار های سیاسی معاندان انقلاب در قالب همراستایی با سیاست های کلان برخی نهادها و سازمان های بین المللی و مطرح کردن مواردی چون حقوق بشر، آزادی های مدنی، حقوق شهروندی و… است. این پژوهش با مبنا قراردادن بعد نظری، ساختاری و جامعه شناسی حجاب می کوشد تا مسئله مدیریت اجتماعی و سیاست های دستگاه های ذی ربط فرهنگی کشور را مورد تجزیه وتحلیل قرار دهد تا بتواند در بستر آن راه­ حلی منطقی جهت حل و فصل این معضل اجتماعی – فرهنگی کشور ارائه دهد.

قراین و شواهد تاریخی حاکی از آن است که در اغلب مکاتب، مذاهب، مسئله حضور اجتماعی زنان با پوشش مناسب تمام بدن، رعایت حریم در ارتباطات و… به عنوان یک امر مقبول و مرسوم مورد پذیرش بوده است. به دنبال مطرح شدن سبک زندگی مدرنیته و عصر جدید و ترویج اصول فردگرایی، لذت گرایی، مصرف گرایی، تحولات رسانه ­ای-ارتباطی و… هرزه ­پوشی به عنوان ارمغان و ماحصل این تحولات در سبک زندگی انسان ها نمایان شد.حجاب در شریعت اسلامی از سوی قریب به  اتفاق علما به عنوان ضروریات دین مطرح شده است. در این راستا سه اصل کلی از سوی فقها و پژوهشگران اجتماعی در مورد حجاب مطرح شده است:
نخست؛ تقویت امنیت اجتماعی زنان: در مورد مصونیت ارتباطات اجتماعی میان زن و مرد هم در آموزه های شرعی و هم حاصل مطالعات پژوهش ها در دانشگاه های معتبر اروپایی-آمریکایی از حجاب و مشتقات آن چون عدم حضور در خلوتگاه ها، عدم معاشرت با غریبه ها و… به عنوان مصونیت و سلاح دفاعی و مقابله با انواع آسیب های اجتماعی یاد می کنند.
دوم؛ افزایش آرامش روانی در جامعه: امروزه نتایج مطالعات علوم اجتماعی هم راستا با اندیشه های دینی حاکی از آن است که رعایت حجاب به عنوان پیش زمینه آرامش روانی، منجر به بالا رفتن توانمندی اجتماعی زنان و کاهش استهلاک قوای آن ها در محیط اجتماعی، کاهش استرس های ناشی از دغدغه های رقابت­ جویانه و… می شود.
سوم؛ حمایت از خانواده در کارکرد جنسی: با رعایت حجاب و شئونات آن به افزایش میزان رضایت اجتماعی و به تبع آن کارآمدی جنسی خانواده کمک خواهد شد.
پس از انقلاب و تاکنون میان بسیاری از تحلیل­گران و فقها در مورد الزام نظام سیاسی به حجاب زنان در اجتماع تفاسیر و اختلاف­ نظرهایی وجود داشته و دارد. در مجموع برای جواز مداخله دولت در مسئله حجاب می توان به سه اصل فقهی اشاره کرد. نخست آن که میان فقها معروف است که حاکم اسلامی می تواند در مقابل هر عمل حرامی اعمال مجازات کند. دوم، متاثر از شرع و ادله دینی هرکس برحسب توانایی موظف است واجبات را اقامه و از وقوع محرمات جلوگیری کند. همچنین برخی از ادله ی فقهی حاکی از آن­ اند که ولی شخص، می تواند در دایره مصلحت در شئونات مولی­ علیه تصرف کند.
در مورد گرایش نسل جوان به بد پوششی زمینه ها و دلایل روانشناختی، خانوادگی و اجتماعی نقش دارند. مهم ترین دلایل را دراین زمینه می تواند بدین شرح معرفی کرد:
۱-تغییر و تحولات فرهنگی ـ اجتماعی در سبک زندگی و ارزش های جدید برای جوانان؛
۲-سیاست های متفاوت و بعضا متعارض دولت ها برای کسب محبوبیت داخلی و بیرونی از طریق تاکید استفاده ابزاری از برخی آزادی های فرهنگی ـ اجتماعی؛
۳- ناتوانی و ناکارآمدی نهادهای فرهنگی – تبلیغی در آموزش، تربیت و جامعه پذیری متناسب با ارزش های جامعه؛
۴- تمایل به مسئله ابراز وجود با برخی رفتارهای ناهنجار و جنسی؛
۵- ضعف نهاد خانواده به عنوان پرورش دهنده اصلی جوانان در حوزه های هدایت و نظارت فردی ـ خانوادگی؛
۶ – جعل و عدم اطلاع دقیق بسیاری از جوانان با حدود شرعی، فلسفه حجاب، آموزه های اسلامی و حتی مبانی عقیدتی شیعی؛
۷- تغییر و تحولات رسانه­ ای ـ تکنولوژیک جدید به خصوص ساخت و تاسیس ماهواره ­ها، اینترنت و… با دسترسی آز آن و حذف رویه های کنترلی و نظارتی دولت ها و خانواده؛
۸- مقابله سیاسی و برخی تاکتیک های اشتباه با مسئله بی حجابی در اجتماع؛
۹- تغییر سریع سیاست ها و رویه های قانونی و ضعف انگیزه در بدنه اجرایی.
بدحجابی یا بی حجابی به مثابه یک آسیب اجتماعی معلول عوامل و زمینه های مختلف و تودرتویی هستند که نیازمند است کارشناسان متخصص در حوزه های مختلف راهکارهای مدیریتی و سیاست گذاری مطلوبی ارائه دهند. در زیر به مهم ترین راه حل های سیاستی، تصمیم­ گیری برای حل و فصل این چالش فرهنگی – اجتماعی اشاره می شود:

باز ترسیم شاخص های رشد فرهنگی ـ اجتماعی در نظام اسلامی؛

مطالعه جامعه شناسی و آسیب شناسی مسائل و مشکلات اجتماعی جوانان و مدیریت درست احساسات جوانان؛

تغییر و تحولات بنیادین در حوزه های نظام آموزشی و تربیتی؛

تقویت حساسیت عمومی، روحیه همگرایی و توجه به ارزش های گروهی برای مسئله حجاب و عفاف جامعه؛

تربیت جنسی جوانان و نوجوانان و افزایش اطلاعات و آگاهی عمومی آن ها نسبت به برخی مسائل اجتماعی ـ جنسی از طریق نظام آموزش رسمی یا رسانه ملی؛

بسترسازی امکان ازدواج آسان از طریق ابزارهای مختلف مالی، اجتماعی، تربیتی، شغلی و…؛

سیاست های جدی و تصمیم های قاطع دولت ها با مظاهر اصلی شیوع عوامل ابتذال و ناهنجاری اجتماعی در سطح جامعه؛

ساماندهی مناسب تولید لوازم پوشش و لباس متناسب با ارزش ها و فرهنگی بومی ـ اسلامی؛

فرهنگ سیاسی بیشتر همه جمعیت کشور نسبت به اصل مهم امربه معروف و نهی از منکر با اسباب و لوازم فرهنگی ـ اجتماعی نرم و حمایت قانونی از این مسئله.

جمع ­بندی

مسئله حجاب و نحوه مدیریت و دخالت نظام سیاسی در مورد آن پس از انقلاب اسلامی به عنوان یک چالش سیاسی ـ فرهنگی در جامعه مطرح است. دراین راستا تحلیل ها و نظرات مختلفی ارائه شده است. مجموع این تحلیل ها و نظرات حاکی از آن است گرایش نسل جوان به پدیده بی حجابی یا بدحجابی یک مسئله ای اجتماعی است که نیازمند بررسی و تحلیل از جنبه های گوناگون است. به کمک این بررسی و تحلیل ها می توان راهکاری درست و مناسب برای حل و فصل مسئله حجاب ارائه داد. شناسایی ریشه های ساختاری ـ فرهنگی و همچنین دلایل گرایش نسل جدید به آن علاوه بر ناکارآمدی برخی سیاست ها نهادهای فرهنگی ـ تبلیغی و تربیتی ریشه در وجود برخی مشکلات اقتصادی ـ اجتماعی و تغییر و تحولات در سبک زندگی انسان هایی دارد که امروزه به کمک رشد فناوری های ارتباطی بستر آن فراهم شده است.
انتهای پیام/