شاخص قیمت مصرف کننده کالا و خدمات خانوارها و نرخ تورم

به گزارش پگاه خبر؛شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) کمیتی است که متوسط (میانگین موزون) تغییرات قیمت کالاها و خدمات (اقلام) مصرفی خانوارها را نسبت به یک زمان مشخص اندازه گیری می کند و درصد تغییرات این شاخص قیمت مصرف کننده، نرخ تورم نامیده می شود.
در این تعریف چند نکته کلیدی و حائز اهمیت وجود دارد که عدم توجه به آنها موجب تفسیر و تحلیل ناصواب می شود.
۱- تورم، میانگین موزون تغییرات نسبی قیمت همه کالاها و خدمات مصرفی (سبد کالاها و خدمات مصرفی خانوارها-بیش از ۴۵۰ قلم) است نه کالاها و خدمات خاص، بدیهی است در هر دوره ممکن است قیمت برخی اقلام افزایش یا کاهش یافته و یا ثابت بماند. در صورتی که تغییرات قیمت اقلامی که افزایش قیمت داشته بیش از تغییرات قیمت اقلامی باشد که کاهش قیمت داشته اند و در نهایت موجب افزایش شاخص قیمت مصرف کننده(CPI) شود، می گوییم تورم مثبت است. بنابراین افزایش یا کاهش تورم برآیند همه افزایش ها و کاهش ها و ثابت ماندن قیمت اقلام مصرفی و نه یک یا چند قلم خاص است. بنابراین می توان شاخص قیمت و تورم را بر حسب کل اقلام، گروهی از اقلام، یک قلم و همچنین کل جامعه یا هر زیر بخشی از جامعه و حتی یک خانوار محاسبه نمود.
۲- چون هر کالا و یا خدمت در سبد کالاها و خدمات مصرفی خانوار وزن خود را دارد، باید با وزن واقعی خود در متوسط هزینه های خانوارهای کشور یا استانها اعمال گردد. بنابراین علاوه بر تغییرات قیمت اقلام، وزن آنها در سبد مصرفی خانوار نیز عامل بسیار مهمی در محاسبه تورم است. این وزن¬ها از اجرای طرح هزینه و درآمد خانوارهای شهری و روستایی کشور که توسط مرکز آمار ایران اجرا می گردد، محاسبه می گردند. این طرح تعیین می کند که یک خانوار شهری یا روستایی به طور متوسط روی هر قلم کالا چه مقدار هزینه می کند. به عبارتی سهم هر قلم کالا از کل هزینه های خانوار چقدر است. این سهم تعیین کننده وزن و اهمیت کالا در محاسبات تورم است. در محاسبات تورم هزینه گروه کالایی خوراکی و آشامیدنی ها از هزینه های خانوارهای کشور ۲۶٫۶ درصد و سهم کالاهای غیرخوراکی و خدمات ۷۳٫۴ درصد می باشد(این وزن ها در سال های پایه به روز می گردند-هم اکنون سال پایه، سال ۱۳۹۵ می باشد)، یعنی افزایش قیمت خوراکی ها که بیشتر توسط مردم احساس می شود با ضریب خیلی کمتری نسبت به غیرخوراکی ها در محاسبه تورم وارد می شود. این دستورالعمل استاندارد سازمان ملل است که در تمام دنیا برای محاسبه تورم مورد استفاده قرار می¬گیرد.
۳- برای مقایسه پذیر بودن محاسبات دوره های زمانی با یکدیگر، باید سبد ثابتی از کالاها و خدمات مصرفی که بر اساس هزینه زندگی واقعی مردم معرف سطح و الگوی مصرف ایشان است، مبنای محاسبه و مقایسه قرار گیرد. به عبارت دیگر بر مبنای هزینه¬های مصرفی خانوارها در سراسر کشور که شامل هزاران و بلکه میلیونها خرید در طول ماه می باشد، می بایست نمونه ای کافی و قابل اعتماد از این تعداد کالاها و خدمات مصرفی به عنوان نماینده الگوی واقعی مصرف خانوارها با روشهای علمی انتخاب شده و هر ماه قیمت این نمونه (سبد) ثابت را اخذ و مقایسه نموده و همچنین برای مقایسه پذیر بودن محاسبات باید قیمت اقلام این سبد ثابت را از خرده فروشی های ثابت اخذ نمود.
۴-تغییرات قیمت داراییهای سرمایه ای، اثر مستقیمی روی تورم ندارد: مطابق استانداردهای جهانی، تغییرقیمت دارایی های سرمایه ای و سرمایه گذاری و هزینه های ناشی از فعالیتهای غیر قانونی در محاسبه نرخ تورم وارد نمی شود. برای مثال تغییر قیمت زمین، قیمت مسکن، سکه طلا و … در محاسبات تورم آورده نمی شود. زیرا تورم درصد تغییر قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوار در یک دوره معین است، نه کل هزینه های زندگی و تولید و سرمایه گذاری.
۵-نکته مهم دیگر این است که تورم افزایش مداوم سطح عمومی قیمتهاست. در زمان هایی که با افزایش یکباره قیمتها در یک یا چندماه مواجه می شویم، نرخ تورم سالانه، تغییرات مورد انتظار مردم را نشان نخواهد داد و باورپذیری آن به شدت تحت تأثیر قرار می گیرد.
نرخ تورم میانگین تغییرات قیمت در ۱۲ ماه منتهی به ماه موردنظر نسبت به میانگین ۱۲ ماهه قبل از آن است. به عبارتی، رشد نسبی میانگین CPI در ۱۲ ماهه اخیر به میانگین ۱۲ ماهه قبل از آن محاسبه می شود. اگر چندماهی قیمت ها افزایش یافته اند این افزایش خود را به سرعت در محاسبات نشان نخواهد داد.
انواع نرخ تورم
۱-نرخ تورم ماهانه: درصد تغییرات شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوارها نسبت به ماه قبل، نرخ تورم ماهانه می باشد.
۲-نرخ تورم نقطه به نقطه: درصد تغییرات شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوارها نسبت به ماه مشابه سال قبل، نرخ تورم نقطه به نقطه می باشد.
۳-نرخ تورم ۱۲ ماهه یا سالیانه: میانگین تغییرات قیمت در ۱۲ ماه منتهی به ماه موردنظر نسبت به میانگین ۱۲ ماهه قبل از آن است. به عبارتی، رشد نسبی میانگین CPI در ۱۲ ماهه اخیر به میانگین ۱۲ ماهه قبل از آن.
سعیدرضا زارعی
انتهای پیام/