صنعت خودروسازی و جایگاه ویژه آن در شبکه تولید صنعتی

به گزارش پگاه خبر؛در بررسی جایگاه اقتصادی کشورهای جهان، صنعت خودروسازی به دلیل ارزش و جایگاه ویژه آن در شبکه تولید صنعتی و خدمات پس از فروش، یکی از شاخص های توسعه یافتگی محسوب می شود. این صنعت به لحاظ ارتباط گسترده با زنجیرهای بالادستی و پایین دستی خود، صنعتی کلیدی محسوب شده و جایگاه مهمی در توسعه صنعتی و رونق تولید دارد بطوری که نقش مؤثری در رشد و توسعه اقتصادی و حتی فرهنگی ایفا می کند. به منظور بهبود صنعت خودروسازی در کشور لازم است ابتدا چالش های موجود این صنعت شناسایی و بررسی شوند و سپس راهبردهایی به منظور رفع این موانع و چالش ها پیشنهاد گردد.

ضرورت و اهداف پژوهش

صنعت خودروسازی در ایران با داشتن سهم ۲۰ درصدی از ارزش افزوده کل بخش صنعت و سهم حدود ۴ درصدی در تولید ناخالص داخلی، از جایگاه مهمی در اقتصاد ملی برخوردار است. خودروسازی ایران با قدمتی ۵۰ ساله، شاهد فراز و نشیب های فراوانی بوده است، به نحوی که جامعه از آن انتظارات فراوانی دارد لذا آسیب شناسی مشکلات این صنعت و ارائه راهبردهای مناسب به منظور برون رفت از چالش های موجود، امری ضروریست. بدین ترتیب در این گزارش سعی خواهد شد در ابتدا به بررسی دلایل عدم وجود انگیزه در خودروسازان برای حرکت به سمت طراحی و تولید داخل پرداخته می شود و سپس راهبردهایی به منظور رفع موانع و چالش ها پیشنهاد گردد.

چالش های خودروسازی در ایران

به منظور بهبود صنعت خودروسازی در کشور لازم است چالش های موجود این صنعت شناسایی و بررسی شوند. چراکه برآیند این چالش ها باعث شده است خودروهای ساخت داخل از قیمت بالاتر و کیفیت نسبی پایین تری در مقابل نمونه های خارجی برخوردار باشند و هزینه های جانبی معناداری از جمله افزایش تصادفات جاده ای و آلودگی هوا را به کشور تحمیل کنند. چالش های صنعت خودرو در ایران را می توان در سه گروه عمده بررسی نمود:

الف) خودروسازی در ایران؛ صنعتی همیشه نوزاد و نیازمند به حمایت دولت

یکی از اصلی ترین راهبردهای حمایت از صنایع نوپا در هر کشور، حمایت محدود دولتی به منظور ایجاد فرصت بلوغ برای آن صنعت است اما با وجود اینکه بیش از نیم قرن از تاسیس صنایع خودروسازی در ایران می گذرد، این صنعت هنوز به بلوغ نرسیده است. گویی این صنعت به مثابه کودکی ۵۰ ساله است که در طول عمر خود همواره از حمایت های همه جانبه دولتی برخوردار بوده است. اصلی ترین حمایت دولت از این صنعت، غیررقابتی کردن بازار به وسیله ایجاد موانع تعرفه ای و غیر تعرفه ای و عدم صدور مجوز برای سرمایه گذاری خارجی جهت تولید خودرو در داخل کشور است.

ب) چالش های کلان اقتصادی و سیاسی

شرایط کلان اقتصادی تاثیر مستقیم و قابل توجهی بر موفقیت یا عدم موفقیت صنایع در کشور دارد. در ایران نیز نظام تامین مالی ناکارآمد و تلاش برای حفظ مصنوعی ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی از جمله شرایط اقتصاد کلان کشور است که تاثیر منفی بر عملکرد صنعت خودرو داشته است.

ج) چالش های داخلی صنعت خودروسازی

مشکلات و کاستی های متعددی در درون ساختار صنعت خودرو کشور وجود دارد که این کاستی ها عبارتند از: «کم توجهی به تحقیق و توسعه»، «عدم ثبات در سیاست ها»، «نوع نگاه به همکاری با خودروسازان جهانی»، «سرمایه گذاری در امور غیرمرتبط با کسب و کار شرکت» و «سهام داری چرخه ای».

نتیجه گیری و ارائه راهبرد

راهکارهایی که برای بهبود وضعیت خودروسازی در کشور و حل موانع و مشکلات این صنعت می توان ارائه داد به شرح زیر است:

۱- توجه جدی به سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی

با توجه به بالا بودن قیمت تمام شده خودرو به دلیل بالا بودن هزینه های جانبی و سربار تولید ضروری است با توجه به بند ۵ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی مبنی بر «سهم بری عادلانه عوامل زنجیره تولید» و نیز بند ۶ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی مبنی بر «افزایش تولید با اصلاح ساختار تولید و بهبود در مدیریت منابع و توازن بین منابع ورودی و خروجی به ویژه هزینه های مالی ضمن افزایش تولید» قیمت تمام شده خودرو را کاهش داد.

۲- اعمال دقیق مدیریت دانش و تشکیل واحد تحقیق و توسعه مشترک

انتقال دانش بین شرکت های داخلی و خارجی، استفاده از محصولات و دانش یکدیگر و بومی سازی این دانش در سایه اعمال دقیق مدیریت دانش امکان پذیر خواهد بود. از طرفی گسترش و تقویت فعالیت های تحقیق و توسعه ای (R&D)، گسترش مراکز تست و کنترل کیفی و تهیه و تدوین استانداردهای اجباری و نظارت بر حسن اجرای این استانداردها از جمله مهمترین اقداماتی است که باید مدنظر مدیران و سیاستگذاران مرتبط باشد.

۳- تشکیل اتاق فکر مدیریت تحریم

تشکیل اتاق تحریم در موضوع صنعت خودروسازی به منظور برنامه ریزی و ارائه راهکارهای عملیاتی برای مواجهه با تحریم های موجود در این حوزه باید در دستور کار وزارت صمت قرار بگیرد. این اتاق فکر باید به صورت لحظه ای مسائل و مشکلات و چگونگی انتقال فناوری و تدوین راهبرد و اصلاح آن را رصد کند و اطلاعات و برنامه خود را به صورت به هنگام در اختیار مدیران خودروسازی قرار دهد.

۴- استفاده از ظرفیت بازار سرمایه

صنعت خودروسازی بیش از هر صنعت دیگری نیازمند سرمایه گذاری سنگین به منظور بهبود تولید و به روزآوری آن است. بدین ترتیب با توجه به اهتمام دولت به بازار بورس و رونق آن در کشور، استفاده از این ابزار می تواند راهگشای خودروسازان در امر تامین مالی پروژه های مهمی همچون طراحی پلتفرم باشد.

۵- کاهش پلکانی تعرفه ها

یکی از مهم ترین ابزارها برای تشویق صنعت خودروسازی به افزایش کیفیت و توان رقابت پذیری، کاهش پلکانی تعرفه هاست.

۶- ادغام در صنعت خودرو

یکی از ملزومات در این صنعت، همسطح بودن شرکت ها بر اساس سطح مالی مشتری ها و قاطع بودن مدیریت ها در تصمیمات و اجرا است. باید توجه داشت که گرچه ادغام کاهش هزینه های تحقیق و توسعه و افزایش بازار فروش را به همراه دارد، اما لازم است با اتخاذ تمهیدات لازم و استفاده از دولت از ابزار تعرفه ای، ضمن گشایش فضای رقابتی مانع از افزایش بی رویه واردات و کاهش کیفی خودروهای تولید داخل شد.

۷- مشروط کردن قراردادهای همکاری خارجی

مدل همکاری با خودروسازان خارجی تاکنون بر مونتاژ یک یا چند محصول با برند خارجی متمرکز بوده است. برخی از قطعات این محصولات طی فرآیند چندساله داخلی سازی شده و سایر قطعات از خارج تامین شده است که ادامه وضع موجود حجم بالای مونتاژ برند خارجی را به دنبال دارد. بنابراین پیشنهاد می شود قراردادهای جدید همکاری با خودروسازان تنظیم شود که متضمن شرایط جدیدی باشد.

۸- رفع مشکلات ساختاری و حذف شرکت های تابعه فرعی غیرضروری

با اصلاح ساختار و فرآیندها در شرکت های خودروساز و حذف شرکت های فرعی و انتقال وظایف و کارکرد و تجمیع آن ها در یکی از معاونت های ذی ربط، رانت بزرگ ایجاد شده توسط شرکت های تابعه فرعی حذف و منافع موجود به شرکت اصلی ایران خودرو منتقل خواهد شد و چه بسا از زیان ده شدن این شرکت جلوگیری خواهد کرد.

۹- تعمیق و تعریف ارتباط صنعت خودرو با مراکز علمی و دانشگاهی

برقراری ارتباط نظام مند بین صنعت و دانشگاه و ایجاد رشته های تخصصی خودرو در دانشگاه های تخصصی کشور یکی دیگر از راهبردهایی است که بهبود این صنعت را در پی خواهد داشت. پویش ملی داخلی سازی از اقدامات شایسته ای است که به تازگی در این زمینه صورت گرفته است.

۱۰- ایجاد شبکه ای از قطعه سازان و خودروسازان

ایجاد مجموعه هایی مرکب از تولیدکنندگان قطعات و خودروسازان به صورت گروه تولیدی و ارتقای همکاری در جهت تدوین راهبرد موردنظر این صنعت راهبرد دیگری است که باید در دستور کار مدیران قرار گیرد.

جمع بندی

صنعت خودروسازی در ایران صنعتی با مسائل پیچیده و وابسته به یکدیگر است که ارائه ی نسخه ی شفابخش برای هرکدام از این مسائل بدون در نظر گرفتن شبکه ارتباطی میان آن ها، جامع و مانع نخواهد بود، اما با نگاهی گذرا به ریشه های بی انگیزگی و عدم تحرک رضایت بخش خودروسازان به سوی طراحی و توسعه محصول بومی، می توان راهکارهایی برای ایجاد انگیزه و محرک برای تشویق خودروسازان در این مسیر پیشنهاد نمود. در این پژوهش پس از بررسی دلایل عدم وجود انگیزه در خودروسازان برای حرکت به سمت طراحی و تولید داخلی، در نهایت راهبردهایی به منظور رفع این موانع و چالش ها پیشنهاد گردید.

رضا موسائی

انتهای پیام/