به گزارش پگاه خبر؛با توجه به نگرانی ها درباره فشار بر منابع آب، در طول چند دهه اخیر مدیریت منابع آب جایگاه ویژه ای در نظام تصمیم گیری و برنامه ریزی کشورها پیدا کرده است. با توجه به پیش بینی شاخص نقشه تنش آب در ۲۰۴۰، ایران سیزدهمین کشوری است که با تنش آب مواجه […]
به گزارش پگاه خبر؛با توجه به نگرانی ها درباره فشار بر منابع آب، در طول چند دهه اخیر مدیریت منابع آب جایگاه ویژه ای در نظام تصمیم گیری و برنامه ریزی کشورها پیدا کرده است. با توجه به پیش بینی شاخص نقشه تنش آب در ۲۰۴۰، ایران سیزدهمین کشوری است که با تنش آب مواجه می شود. در این راستا، شرکت مادر تخصصی مدیریت منابع آب ایران نقش کلیدی در مدیریت منابع آب کشور به عهده دارد. در نهایت، با شناخت شرکت مادر تخصصی و نقش آن در مدیریت منابع آب کشور برای سنجش و تحلیل شاخص های بهره وری پرداخته شده است. از جمله شاخص های بهره وری صنعت آب ایران می توان به شاخص های کارایی، کارایی تعدیل شده و بهره وری اشاره کرد.
ضرورت و اهداف پژوهش
بحران آب در جهان کنونی به سبب کمبود آب نسبت به نیازهای انسانی نیست، بلکه این بحران محصول مدیریت بسیار بد منابع آب است. زیرا افزایش فشار بر منابع آب و وضعیت بحرانی آب در مناطق گسترده ای از جهان زندگی میلیاردها نفر از ساکنین این مناطق را با مخاطره و نگرانی مواجه کرده است. در این راستا، مدیریت منابع آب در ایران که از دیرباز با مشکل آب مواجه بوده است، اهمیت پیدا می کند. در ایرانف مدیریت منابع آب بر عهده شرکت مادر تخصصی مدیریت منابع آب قرار دارد. توسعه، حفاظت، بهره برداری بهینه از منابع آب، تأسیسات و سازه های آبی از اهداف این شرکت می باشد. در نهایت با توجه به نتایج شاخص های بهره وری لازم است تدوین استراتژی و برنامه ارتقای بهره وری صنعت آب کشور مورد توجه قرار گیرد.
مدیریت منابع آب در جهان
نگرانی ها درباره فشار بر منابع آب باعث شده است که توجه به محدودیت آب و تدوین برنامه های مدیریت منابع آب، مرکز توجه تصمیم سازان و برنامه ریزان اجتماعی بسیاری از کشورها قرار گیرد. در این چارچوب در طول چند دهه اخیر مدیریت منابع آب جایگاه ویژه ای در نظام تصمیم گیری و برنامه ریزی کشورها پیدا کرده و شیوه های جدیدی از مدیریت منابع آب پیشنهاد و تجربه شده است. در این راستا، از رویکردهایی مانند مدیریت منابع آب و عرضهگرا در مقابل تقاضاگرا استفاده شده است. شناخت این رویکردها در راستای مدیریت آب در ایران اهمیت دارد.
مدیریت منابع آب در ایران
بر اساس تقسیم بندی های هیدرولوژیکی دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت مدیریت منابع آب ایران، منابع آب کشور به شش حوضه آبریز اصلی به نام های دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان، دریاچه ارومیه، فلات مرکزی، مرز شرقی و قره قوم و همچنین سی حوضه آبریز فرعی تقسیم می شود.
با توجه به پیش بینی شاخص نقشه تنش آب در ۲۰۴۰، ایران سیزدهمین کشوری است که با تنش آب مواجه می شود. از طرفی از دیرباز آب مسئله جدی در کشور ما بوده و مدیریت آن جایگاه ویژه ای در کشور داشته است. از این رو، ایرانیان یکی از پیشگامان مدیریت منابع آب شناخته می شوند. یکی از مسایل مهم که مدیریت منابع آب کشور با آن مواجه است، افزایش نواحی کشاورزی و سهم بسیار بالای بخش کشاورزی از منابع آب کشور می باشد.
شرکت مادرتخصصی مدیریت منابع آب ایران
شرکت مادرتخصصی مدیریت منابع آب ایران نقش کلیدی در مدیریت منابع آب کشور به عهده دارد. این شرکت در سال ۱۳۶۸ تاسیس شد. سازمان مدیریت منابع ایران به عنوان شرکت مادر تخصصی منابع آب ایران و ۱۴ شرکت سهامی آب منطقه ای به عنوان شرکت های زیرمجموعه شرکت مادر تخصصی اعلام شده اند. شرکتی را می توان بازاری محسوب نمود که ارزش فروش محصولات آن برای یک دوره زمانی، حداقل نیمی از هزینه تولید آن را پوشش دهد . با محاسبه نسبت ارزش ستانده به هزینه تولید این شرکت برای دوره مورد بررسی مشاهده می شود که این نسبت همواره بالاتر از ۷۰ درصد بوده است. بر این اساس حتی با هر تعدیلی که در این ارقام انجام شود، این شرکت یک بنگاه دولتی بازاری محسوب می شود.
ایجاد نظام جامع مدیریت منابع آب با نگرش مدیریت توأمان عرضه و تقاضا در کل چرخه آب از چشم انداز شرکت مادر تخصصی منابع آب ایران است. از جمله ماموریت ها و اهداف شرکت به موارد زیر می توان اشاره کرد:
- کارگزاری وزارت نیرو در اجرای قانون توزیع عادلانه آب و سایر قوانین و مقررات مربوط به آب
- اجرای برنامه ها و مصوبات وزارت نیرو
- تهیه، تدوین دستورالعمل ها و روش های استفاده بهینه از منابع آب و ارایه آن ها به وزارت نیرو برای تصویب و…
شاخصهای بهره وری
شاخص های بهره وری صنعت آب ایران را میتوان به شاخص های کارایی، کارایی تعدیل شده و بهره وری تقسیم کرد. هر یک از این شاخص ها به شاخصهای تک عاملی و چند عاملی کار و واسطه و چندعاملی کار، سرمایه و واسطه (کل عوامل تولید) تفکیک می شوند. برای محاسبه شاخص های بهره وری، بر اساس اطلاعات صورت های مالی تلفیقی شرکت مادر تخصصی، ستانده، مصارف واسطه و نهاده های نیروی کار و سرمایه صنعت آب استخراج شده اند.
نتایج به دست آمده در خصوص شاخص های کارایی نشان می دهد که روند شاخص های کارایی نیروی کار و کارایی سرمایه طی دوره ۱۳۹۵-۱۳۸۲ تحت تاثیر روند شاخص ستانده بوده است. در این دوره، روند حرکتی شاخص کارایی مصارف واسطه، به ویژه در سال های پس از سال ۱۳۸۷ ، تحت تاثیر تحولات هر دو شاخص ستانده و واسطه قرار داشته است. این روند نشان دهنده آن است که نوسان های رشد ستانده تعدیل شده تا اندازه زیادی با تحولات شاخص کارایی توضیح داده می شود. همچنین، روند شاخص های بهره وری تک عاملی نیروی کار و سرمایه شباهت قابل توجهی با روند شاخص ستانده تعدیل شده مضاعف داشته است .
ارائه راهکار کلی برای ارتقای بهره وری صنعت آب کشور
با توجه به نتایج مربوط به شاخص بهره وری کل عوامل تولید صنعت آب می توان گفت در طی سال های ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۵ ، در هفت سال رشد بهره وری مثبت و در شش سال نیز رشد آن منفی بوده است. از هفت مورد مثبت در رشد بهره وری، پنج مورد آن با رشد مثبت ستانده همراه بوده است. همچنین، از شش مورد کاهش در بهره وری، سه مورد آن با رشد منفی ستانده توام بوده است. بر این اساس می توان گفت که افزایش یا کاهش و نیز سرعت رشد ستانده، نقش تعیین کننده ای در وضعیت تغییر در شاخص بهرهوری کل عوامل تولید داشته است که لازم است در تدوین استراتژی و برنامه ارتقای بهره وری صنعت آب کشور مورد توجه قرار گیرد.
با توجه به اینکه نتایج ارائه شده برای صنعت آب کشور از اطلاعات تلفیق شده همه شرکتهای فعال بدست آمده است، شناسایی آسیب ها ساده نیست. در واقع، شناسایی انواع کارایی ها زمانی مقدور است که شاخص های هر شرکت در دسترس باشد تا امکان مقایسه آنها با یکدیگر وجود داشته باشد. بر این اساس، با توجه به نتایج می توان گفت که لازم است برنامه ارتقای بهره وری در صنعت آب بر محور افزایش ستانده متمرکز باشد. این امر به این معنی نیست که برنامه ای برای بهینه کردن میزان نهاده ها تدوین و اجرا نشود بلکه سیاست ها باید به سمت افزایش میزان ستانده تمرکز یابد.
جمع بندی
در چند دهه اخیر بحران آب مناطق بسیاری از جهان را درگیر کرده است. این بحران از سال های دور تا به حال در ایران وجود دارد. به گونه ای که با همین روند در سال ۲۰۴۰، ایران سیزدهمین کشوری است که با تنش آب مواجه خواهد شد. در این راستا، مدیریت منابع آب که بر عهده شرکت مادر تخصصی مدیریت منابع آب قرار دارد، از اهمیت بسیاری قرار دارد. با توجه به شاخص های بهره وری، راهکارهایی در جهت ارتقا بهره وری صنعت آب کشور پیشنهاد شده است. از آنجایی که افزایش یا کاهش و نیز سرعت رشد ستانده، نقش تعیین کننده ای در وضعیت تغییر در شاخص بهره وری کل عوامل تولید داشته است، لازم است برنامه ارتقای بهره وری در صنعت آب بر محور افزایش ستانده متمرکز باشد.
انتهای پیام/
