صندوق های بازنشستگی در صنعت پالایش و اثرات آن بر بهره وری انرژی

به گزارش پگاه خبر؛الگوی مصرف انرژی پالایشگاه­ های کشور نشان می­ دهد که مصرف انرژی در این صنعت دو تا سه برابر حد استاندارد دنیا است. از طرفی بنابر گزارش ­های کارشناسی، با سرمایه­ گذاری اندک می­توان از مصرف غیربهینه انرژی کشور در این صنعت جلوگیری کرد که تاکنون این امر رخ نداده است. صندوق­های بازنشستگی و صندوق­های تأمین اجتماعی، از ارکان مؤثر در پالایشگاه­ های کشور هستند. در این میان عدم اجرای پروژه­ های بهینه سازی با توجه به جایگاه تصمیم­گیری این نهادها در این صنعت، قابل بررسی است. نگاه بنگاه­ داری صندوق ­های مذکور در زمینۀ بهره­ وری و از سوی دیگر، پایین بودن سهم هزینه انرژی در سبد هزینه­های عملیاتی باعث شده است تا مالکان صنایع اولویتی بر این امر قائل نباشند.

ضرورت و اهداف پژوهش

بررسی الگوی مصرف انرژی پالایشگاه ­ها، نشان می دهد که پالایشگاه­ های کشور دو تا سه برابر حد استاندارد دنیا انرژی مصرف می­کنند. این در حالی است که می­ توان با سرمایه­ گذاری اندک در پالایشگاه­ های کشور ظرفیت­های بهره­وری انرژی را آزاد کرد. در این میان، جایگاه صندوق­ های بازنشستگی و تأمین اجتماعی در تصمیم­ گیری در صنعت پالایش و عدم اجرای پروژه ­های بهینه­ سازی قابل توجه است. در این گزارش، ساختار و حضور این شرکت­ ها در صنعت پالایش و ارتباط آنها با عدم بهره­ وری در این صنعت بررسی شده و در پایان نیز پیشنهاداتی ارائه می شود.

بررسی شرایط فعلی

صنعت پالایش به عنوان یکی از صنایع انرژی­ بر در صنعت نفت ایران شناخته می­ شود. بررسی الگوی مصرف انرژی در سالیان اخیر نشان می­دهد که پتانسیل­های زیادی در این زمینه وجود دارد. بنابراین با استفاده از این پتانسیل ها می­توان با هزینه اندک، نسبت به بهره­ وری انرژی در این صنعت اقدام کرد. این در حالی است که با وجود پتانسیل­ های بالا، افزایش بی­رویه شدت مصرف انرژی و همچنین قوانین رفع موانع تولید، اقداماتی جدی و عملی در راستای بهره ­وری انرژی صورت نگرفته است. با بررسی سهام­داران شرکت­ های پالایشی، می­توان با منطق فکری مؤثر در تصمیم ­سازی­ های پالایشگاه­ ها بهتر آشنا شد.

سبد وزنی سهام ­داری صنعت پالایش ایران نشان می­دهد که بزرگ­ترین سهام­داران بخش غیردولتی پالایشگاه ها، صندوق­ های بازنشستگی و تأمین اجتماعی است. بررسی­ ها نشان می­ دهد که صندوق بازنشستگی و تأمین اجتماعی و شرکت­ های تابعه آنها به عنوان سهام­ دار، حضوری مؤثر دارند. از این رو، یکی از ارکان مؤثر در تصمیم­ گیری شرکت­های پالایشی، منطق فکری و اقتصادی حاکم بر این صندوق ­ها است.

حضور صندوق­ های بازنشستگی و تأمین اجتماعی در پالایش

صندوق بازنشستگی و تأمین اجتماعی نیروی­ های مسلح و شرکت­های تابع، بیشترین حضور را در بین هلدینگ های بازنشستگی و تأمین اجتماعی به عنوان سهام ­دار در صنعت پالایش را دارند. گروه سرمایه­گذاری غدیر، هم­اکنون بزرگ ترین شرکت سرمایه ­گذار چندرشته­ ای بورس است. زمینه­ های سرمایه­ گذاری این شرکت متنوع است و شامل صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، برق و انرژی، صنایع معدنی، حمل و نقل و… می شود. سهام­ دار اصلی گروه غدیر، بازنشستگی و تأمین اجتماعی نیروهای مسلح است. بنابراین بیشترین تأثیر را در تصمیم گیری های گروه سرمایه­ گذاری غدیر خواهد داشت.

عمده دارایی گروه غدیر، متعلق به هلدینگ نفت و گاز آن، یعنی شرکت پارسیان است. گروه نفت و گاز پارسیان نیز با مجموعه شرکت­های تحت پوشش خود، طیف وسیعی از محصولات حوزۀ پتروشیمی و پالایشگاهی را دربر می­ گیرد. عملکرد پارسیان در پالایشگاه­ های تبریز و شیراز نشان می­ دهد که برای بهبود وضعیت این دو پالایشگاه، اقدامی مهم برنامه­ریزی نشده است. این عدم تغییر را از دو جنبه می­توان بررسی کرد؛ عدم افزایش قابل توجه ظرفیت پالایشگاه­ های مذکور نسبت به قبل از سهام­ داری پارسیان و عدم افزایش قابل توجه تبدیل محصولات سنگین به سبک.

یکی دیگر از نهادهایی که در صنعت نفت و گاز حضوری فعال دارد، تأمین اجتماعی است. این نهاد و مجموعه های تابع آن مانند نیروهای مسلح سهم قابل­توجهی در تصمیم­گیری­های این صنعت در سطح ملی دارد. ارکان تأمین اجتماعی در صنعت پالایش عبارت­اند از صندوق تأمین اجتماعی، سرمایه­گذاری صبا تأمین و بانک رفاه کارگران. این سازمان در صنعت پتروشیمی نیز حضور دارد. بررسی­ها نشان می­دهد که تمرکز اصلی این سازمان بر روی صنعت پتروشیمی است و تنها از طریق نهادهایی با سرمایه و قدرت کم در صنعت پالایش فعالیت می­کند. در نتیجه توان و به خصوص سرمایۀ لازم را برای بهره­ وری و بهبود وضعیت در صنعت پالایش ندارد.

در این پژوهش، دلایل و اسیب­ های مرتبط با عدم بهره­ وری انرژی ناشی از حضور صندوق­ های بازنشستگی بررسی شده است. بررسی ­ها نشان می­ دهد سود بسیار زیاد هلدینگ ­ها، از دیگر صنایع نفت و گاز همچون پتروشیمی که ریسک کمتری دارند، تأمین می­شود. صندوق­های مذکور با توجه به خطرات بالقوۀ سرمایه­ گذاری در صنعت پالایش، بهره­ وری را در دستور کار خود قرار نمی­دهند و از سوی دیگر، هزینه انرژی در این صنعت پایین است. از این رو، با پایین بودن سهم هزینه انرژی در سبد هزینه­ های عملیاتی، مالکان صنایع، اولویتی برای سرمایه­ گذاری در حوزه بهینه ­سازی مصرف انرژی قائل نیستند.

ارائه پیشنهادات

طبق بررسی­های صورت گرفته، برای آزادسازی پتانسیل­ های بهره­ وری انرژی در پالایشگاه ­ها، اقدامات زیر پیشنهاد می ­شود:

الف) بهبود اقتصاد بهره ­وری انرژی: تغییر سیاست­های قیمتی سوخت مصرفی در صنایع، متناسب با الگوی مصرفی و به صورت رقابتی و پله­کانی.

ب) افزایش جذابیت اقتصادی بهینه­ سازی: اقدامات انگیزشی برای افزایش جذابیت فعالیت­های بهینه­ سازی انرژی همچون تخصیص معافیت­ های مالیات، تخفیف در قیمت خوراک ورودی و… .

پ) افزایش جذابیت کسب و کار پالایش: صدور مجوزها و معافیت­های صادراتی.

ت) کاهش جذابیت فعالیت ­های غیرمولد یا موازی: اتخاذ سیاست­ هایی مانند مالیات بر عایدی سرمایه و پرهزینه کردن مسیرهای موازی تولید.

جمع بندی

بررسی الگوی مصرف انرژی در صنعت پالایش نشان می­دهد که علاوه بر مصرف بالای انرژی، پتانسیل­ های زیادی برای بهره­ وری انرژی  با هزینۀ اندک در این صنعت وجود دارد. با وجود این، اقداماتی جدی و عملی در این راستا انجام نمی­ شود. بررسی منطق فکری سهام داران این صنعت نشان می­دهد که تأمین سود از دیگر قسمت­ها و ریسک بالای این صنعت باعث شده است تا اقداماتی در راستای بهره ­وری انجام ندهند. از سوی دیگر، به علت پایین بودن هزینه انرژی در سبد هزینه ­های عملیاتی، صاحبان این صنایع اولویتی برای این امر قائل نیستند. به منظور افزایش بهره­ وری در این صنعت، مواردی چون تغییر سیاست­ های قیمتی سوخت، افزایش جذابیت اقتصادی بهینه سازی، افزایش جذابیت کسب و کار پالایش و پرهزینه کردن مسیرهای موازی تولید، پیشنهاد می شود.

 علی قربانی

انتهای پیام/