ضرورت نگاه فناورانه به توسعه اقتصادی

به گزارش پگاه خبر؛در ایران یکی از راه های رهایی از اقتصاد نفتی یا خام فروشی، تمرکز بر اقتصاد دانش بنیان و تقویت شرکت های دانش بنیان است.  امروزه همه نظریه های اقتصادی، توسعه فناوری را به عنوان تنها مسیر توسعه پایدار و فراگیر می دانند. ستاد اجرایی فرمان امام برای توسعه ارزش افزوده اقتصادی نیازمند یک چارچوب مناسب برای توسعه فناوری می باشد. طراحی یک چارچوب مفهومی یکی از گام های اصلی طراحی و تدوین شاخص ها در فرآیند ارزیابی سیاست ها و برنامه ها است. داشتن چارچوب مفهومی برای یک ارزیابی یکپارچه، شفاف و دقیق ضروری است. چارچوب های مفهومی ابزار مناسبی برای سیاست گذاری های توسعه فناوری و افزایش قابلیت های فناوران می باشند.

ضرورت و اهداف پژوهش

توسعه اقتصاد دانش برای کشور ما امری ضروری است زیرا که یکی از اساسی ترین راه های رهایی از اقتصاد نفتی یا خام فروشی، تمرکز بر اقتصاد دانش بنیان و به تبع آن تقویت شرکت های دانش بنیان است. مهم ترین مسئله در این زمینه توجه ویژه به امر فناوری و نگاه فناورانه به توسعه اقتصادی است. امروزه تقریباً همه نظریه های اقتصادی، توسعه فناوری و نوآوری را به عنوان تنها مسیر توسعه پایدار و فراگیر برای ملت های جویای توسعه تجویز می کنند. ستاد اجرایی فرمان امام برای توسعه ارزش افزوده اقتصادی نیازمند یک چارچوب مناسب برای توسعه فناوری می باشد. الگوی پیشنهادی در این پژوهش کمک می کند تا علاوه بر تنظیم روابط بین بنگاه ها در حوزه اقتصادی موضوع فناوری و مدیریت آن و به تبع آن استفاده از ظرفیت های فناوری های هم افزا در راستای رفع نیازهای جامعه، توسعه اقتصادی و توسعه پلتفرم های فناورانه شکل گیرد.

ضرورت اتخاذ چارچوب مفهومی برای درک صحیح رابطه بهره وری اقتصادی و فناوری

امروزه چارچوب های مفهومی برای اتخاد سیاست های درست از اهمیت بالایی برخوردار است. سیاست ها، ابراز و بیان وضعیت  آینده سیستم های پویا هستند؛ بنابراین تنها زمانی می توان سیاست ها را به صورت معنادار و منطقی تدوین کرد که ساختارها و مرزهای چنین سیستم هایی به اندازه لازم روشن شده باشند. چارچوب های مفهومی راهی برای درک و بررسی این سیستم ها و سیاست گذاری صحیح تر هستند. طراحی و استفاده از یک چارچوب کلان به تعیین عناصر و متغیرهای مورد نیاز برای تحلیل سیاست و درک ارتباطات میان این عناصر کمک می کند. چارچوب ها، فضایی برای تحلیل و مقایسه میان نظریه های مختلف ایجاد می کنند و برای تشخیص و پیش بینی موضوعات سیاسی مفیدند. انتخاب یا طراحی یک چارچوب مفهومی یکی از گام های اصلی طراحی و تدوین شاخص ها در فرآیند ارزیابی سیاست ها و برنامه ها است. داشتن چارچوب مفهومی برای یک ارزیابی یکپارچه، شفاف و دقیق ضروری است و به عنوان راهنمای انتخاب هایی که در هر مرحله از ارزیابی باید انجام شود، عمل می کند. فایده و دستاورد یک چارچوب مفهومی برای ارزیابی سیاست ها و طراحی شاخص های ارزیابی عبارتند از:

• اطمینان از جامعیت و فراموش نشدن موضوعات مهم در ارزیابی

• ارائه یک شیوه تفکر برای طراحی شاخص ها

• کمک به طراحی مجموعه منسجمی از شاخص ها

• کمک به درک روابط پیچیده میان شاخص ها

• کمک به انتخاب مجموعه ای متناسب و متوازن از شاخص ها

• سامان دهی شاخص ها و ارائه گزارش ارزیابی در یک قالب منظم و ساختارمند

طبقه بندی های آماری مرتبط با موضوعات فناورانه

چارچوب های مفهومی که خود را در قالب طبقه بندی های آماری در رویکرد سازمان های بین المللی برای مقایسه پذیری بین کشورها نشان می دهند، ابزار مناسبی برای سیاست گذاری های توسعه فناوری و افزایش قابلیت های فناوران می باشند. در این زمینه سازمان های بین المللی دسته بندی های مختلفی را طراحی و اجرا کرده اند که در ادامه تشریح شده است.

• طبقه بندی استاندارد بین المللی تمامی فعالیت های اقتصادی(ISIC)

• طبقه بندی نظام هماهنگ طبقه بندی و توصیف کالاها(HS)

• طبقه بندی حق ثبت اختراع

• طبقه بندی کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت های دانش بنیان

انتخاب هر کدام از این دسته بندی ها زاویه ورود به سیاست گذاری فناوری را در سطح ملی یا بنگاه را تعیین می کند. به همین دلیل هر کدام از این دسته بندی ها را در جای صحیح خود باید استفاده کرد.

راهبردهای مدیریت فناوری

در ادامه راهبردهای مدیریت فناوری تشریح شده است.

• راهبرد توسعه فناوری های پلتفرمی و هم افزا: تسلط بر فناوری های عمومی که بخش زیادی از جامعه و اقتصاد را متأثر می کند مانند فناوری های اطلاعات و ارتباطات، نانوفناوری و هوش مصنوعی در آینده. در سطح بنگاه و صنعت توجه به فناوری های پلتفرمی و هم افزا اهمیت بالایی دارند.

• راهبرد تمرکز بر ابرچالش ها و مأموریت های ملی: اگر فناوری ها در راستای کمک به حل ابرچالش های ملی و بین المللی قابل استفاده نباشد، اهمیت ندارد؛ لذا در قالب یک چارچوب مفهومی سیاست فناوری مأموریت محور این موضوع تخصیص داده شده است.

• راهبرد تمرکز بر توانمندی های فناورانه فعال داخلی و توسعه آن: توجه به توانمندی های داخلی یا به صورت مشخص تر اطلس توانمندی شرکت های داخلی، فناوران، محققان و اندیشمندان داخلی و شبکه سازی بین آن ها ضروری است. اساساً توانمندی فناورانه بدون وجود دانش ضمنی داخلی و توسعه آن به وجود نخواهد آمد. بنگاه های بزرگ بدون در اختیار داشتن توانمندی بنگاه های کوچک و ارتباط آن ها برای حل نیازهای خود، امکان چابکی در فضای متحول فناوری را ندارند.

• راهبرد هوشمندی فناوری و رصد فناوری های نوظهور: در نهایت سازوکار هوشمندی و رصد فناوری برای شناخت، انتخاب و جذب توانمندی های بین المللی نیز لازم است؛ زیرا فضای متحول و متغیر فناوری اقتضا دارد که تحولات آن ها بررسی و در موقع مناسب به آن ها پاسخ داده شود.

اقدامات پیشنهادی برای توسعه پلتفرم های فناورانه و توسعه اقتصادی

در ادامه راهکارهایی به منظور توسعه پلتفرم های فناورانه و توسعه اقتصادی تشریح شده است.

• تأسیس واحد رصد و هوشمندی فناوری داخلی و بین المللی: برای اینکه نگاه توسعه فناوری درونزا با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری شکل بگیرد و رویکرد بنگاه های ستاد از خرید خارجی فناوری به همکاری شرکت های دانش بنیان داخلی و شرکت های بزرگ ستاد در تعامل با صاحبان فناوری، توسعه پیدا کند؛ باید ابتدا بانک های اطلاعتی لازم توسعه پیدا کرده و شرکت ها از توانمندی شرکت های داخلی، فناوران و دانشمندان اطلاعات کافی داشته باشند. در مرحله بعد ارتباط و تعامل بین آن ها نیازمند سازوکار کارگزاری است. برخی توانمندی ها نیازمند تحقیق و توسعه داخلی است که شرکت های بزرگ انگیزه و فرصت صبر کردن در این زمینه را ندارند؛ به همین دلیل در دنیا کارگزاران فناوری، ارتباطات را فراهم می کنند. در این زمینه باید نهادهای مرتبط ایجاد و سازوکار آئین نامه ای مربوطه برای تعامل بنگاه های ستاد با شرکت های دانش بنیان و فناوران تنظیم شود و به تصویب برسد.

• توسعه سازوکار انگیزشی هلدینگ های تخصصی برای توسعه درونزای فناوری: شاخص های کلیدی عملکرد در سطح بنگاهی و مدیریت بنگاهی برای جهت دهی رفتارها بسیار حائز اهمیت است. رویکرد اقتصادی بیشتر نگاه ها را کوتاه مدت می کند و باعث می شود تا مدیران انگیزه، صبر و ریسک توسعه درونزای فناوری را نپذیرند؛ به همین دلیل ضروری است تا شاخص هایی برای استفاده از کالاهای ساخت داخل تعریف و پروژه های درونزای فناوری با فناوران و محققان دیده شود. در این صورت برخی انگیزه ها برای تعامل با خارجی ها کاهش می یابد.

• چارچوب مفهومی پیشنهادی سیاست فناوری ستاد اجرایی فرمان امام: انتخاب چارچوب مفهومی زاویه ورود به بحث و نوع شناخت ما را تعیین می کند. زاویه ورود فناوری در سیاست ها و ساختار ستاد اجرایی فرمان امام مشاهده نمی شود و اگر برای آن متولی در نظر گرفته نشود و تنها شاخص های خشک اقتصادی مبنای ارزیابی عملکرد مدیران باشد، نباید انتظار توسعه توانمندی های فناورانه در شرکت ها و موسسات را داشت. بنابراین در این زمینه برش فناورانه بسیار مهم است. پیشنهاد می شود در قالب یک ماتریس دو بعدی، این موضوع دسته بندی و ابزاری مفهومی برای سیاست گذاری فناوری استخراج شود.

جمع بندی

مهم ترین مسئله برای تقویت شرکت های دانش بنیان، توجه به امر فناوری و نگاه فناورانه به توسعه اقتصادی است. توسعه فناوری تنها مسیر توسعه پایدار و فراگیر برای ملت های جویای توسعه می باشد. چارچوب های مفهومی برای اتخاذ سیاست های درست بسیار مهم می باشند و ابزار مناسبی برای سیاست گذاری های توسعه فناوری و افزایش قابلیت های فناوران محسوب می شوند. برخی از راهکارهای توسعه فناوری عبارتند از: تأسیس واحد رصد و هوشمندی فناوری داخلی و بین المللی، توسعه سازوکار انگیزشی هلدینگ های تخصصی برای توسعه درونزای فناوری و استفاده از چارچوب مفهومی پیشنهادی سیاست فناوری ستاد اجرایی امام.

 روح اله ابوجعفری

انتهای پیام/