اکتشاف میدان گازی جدید ترکیه و پیامدهای احتمالی آن

به گزارش پگاه خبر؛کشف منابع گازی در دریای سیاه، امیدهای ترکیه برای کشف میادین هیدروکربوری به ویژه در فراساحل را افزایش داده است. حجم ذخایرگازی میدان جدید «ساکاریا» حدود ۳۲۰ میلیارد مترمکعب تخمین زده می ­شود. کشف این میادین­ گازی برای ترکیه منافع احتمالی را به همراه خواهد داشت. از این بین، شاید اصلی ­ترین اثر آن، افزایش قدرت چانه ­زنی ترکیه در قراردادهای واردات گاز است. پیش از کشف این میدان نیز، ترکیه با کاهش سرعت رشد تقاضای گاز و روند افزایشی واردات ال ­ان­ جی، سعی در کاهش وابستگی به واردات گاز را داشت. اکنون می ­تواند یک گام دیگر به هدف خود نزدیک ­تر شود.

ضرورت و اهداف پژوهش

با اکتشاف منابع گازی جدید در ترکیه، امیدهای این کشور برای کاهش واردات گاز بیش از پیش افزایش یافت. برنامه ­های ترکیه برای کاهش سرعت رشد تقاضای گاز و همچنین روند افزایشی سهم ال ­ا­ن ­جی، سهم واردات گاز این کشور را تحت ­تأثیر قرار خواهد ­داد. در حال حاضر ایران سالیانه ۹.۶ میلیارد مترمکعب گاز به ترکیه  صادر می­ کند که تا سال ۲۰۲۶ این قرارداد پایان می ­یابد. در این گزارش، با بررسی جوانب اکتشاف میادین گازی در ترکیه، به تاثیر این تحولات بر این کشور و تجارت گاز ایران با این کشور پرداخته می شود. بر اساس نتایج این مطالعه، گزینه ­های ایران برای مواجه با این شرایط ارائه می گردد.

اکتشاف میادین گازی در ترکیه

تلاش ­های ترکیه برای اکتشاف نفت و گاز از اواخر قرن ۱۹ آغاز شد. در سال ۲۰۱۳ با تصویب قانون ۶۴۹۱ نفت ترکیه برای افزایش تولید داخلی نفت و گاز و ترغیب سرمایه ­گذاری، سرمایه ­گذاری ­های شرکت نفت ترکیه بر فعالیت ­های اکتشافی فراساحل متمرکز شد. فعالیت ­های اکتشافی ترکیه اخیراً در نواحی ساحلی رونق گرفته و تاکنون تنها کمتر از ۸۰ حلقه چاه حفر شده است که ۱۰ درصد از آن­ ها چاه­ های اکتشافی در آب ­های عمیق محسوب می ­شوند. حفاری چاه Tuna-1 از میدان گازی ساکاریا در سال ۲۰۲۰ شروع شد که طبق داده­ های منتشر شده، ذخایر این میدان حدود ۳۲۰ میلیارد مترمکعب است و بزرگترین اکتشاف گازی دریای سیاه محسوب می ­شود.

از مباحث مهم پیرامون این موضوع، زمان بهره­ برداری و میزان حجم سالیانه تولید گاز از این میدان است. اگرچه هدف­ گذاری این کشور برای تولید از این میدان در سال ۲۰۲۳ برای بهره­ برداری خوشبینانه به نظر می­رسد. با این وجود، با توجه به اراده و جاه­ طلبی ترکیه، شاید این کشور بتواند با تلاش مضاغف و همکاری عالی با شرکت ­های بین­المللی، تولید گاز را در صدمین سالگرد تاسیس جمهوری ترکیه، در ۲۰۲۳ آغاز کند.

با توجه به اینکه در حال حاضر اطلاعات کافی در مورد میدان ساکاریا وجود ندارد، تخمین منطقی حجم سالیانه گاز از این میدان دشوار است. با این وجود برای شناخت بهتر، می­توان از میادین مشابه از نظر عمق ­آب و حجم اثبات شده ذخایر برای مثال «تامر» اسرائیل را بررسی کرد. بررسی ­ها نشان می­دهد با توجه به روند توسعه میدان­ های مشابه و با فرض حضور شرکت ­های بین­المللی، در بهترین حالت می­ توان نرخ تولید ۱۰ میلیارد مترمکعب در سال را برای فاز تولید با ثبات برای این میدان در نظر گرفت.

پیامدهای احتمالی توسعه میادین گازی برای ترکیه

با کشف این میدان گازی و بهره ­برداری احتمالی از آن، تقاضای گاز ترکیه در بخش تولید برق افزایش یافته و مصرف ذغال ­سنگ وارداتی کاهش خواهد یافت. از سویی دیگر، در صورت بهره ­برداری و بسته به نرخ تولید گاز از این میدان، ترکیه خواهد توانست حدود ۲۰ درصد از سهم واردات گاز طبیعی خود را کاهش دهد. همچنین افزایش تولید داخلی گاز اگر بیش از افزایش تقاضا باشد می­تواند به کاهش واردات گاز و در نتیجه به بهبود اقتصاد این کشور کمک کند. طبق پیش­بینی ­ها توسعه موفق این میدان، بین ۲۰۰ میلیون تا ۱.۵ میلیارد دلار در سال از هزینه ­های واردات ترکیه را خواهدکاست.

شاید اصلی ­ترین تاثیر این اکتشاف برای بازار داخلی گاز ترکیه، افزایش قدرت چانه ­زنی در مذاکرات مربوط به قراردادهای گازی با تامین­کنندگان کنونی و آینده است. حدود ۱۸.۲۵ میلیارد مترمکعب از قرارداهای گازی ترکیه در سال ۲۰۲۱ به پایان می ­رسد و حجم بیشتری نیز تا سال ۲۰۲۶ در آستانه مذاکره مجدد قرار خواهد گرفت. ترکیه در راستای کاهش وابستگی خود به روسیه، در حال افزایش سهم واردات گاز از آذربایجان و افزایش واردات ال ­ان­ جی است. این امر موجب خواهد شد تا با اتمام قرادادهای گازی روسیه در سال ۲۰۲۱، شرکت گازپتروم این کشور در مکانیزم قیمت­ گذاری تحت ­فشار قرار بگیرد.

با توجه به به کشف میدان­گازی جدید و احتمال کشف ذخایر گازی دیگر و همچنین روند افزایشی واردات ال­ان­جی، به نظر می­رسد ترکیه می­تواند تا سال ۲۰۲۶ بدون واردات از ایران نیاز خود به گاز را تأمین کند. در این صورت وابستگی امنیت عرضه انرژی ترکیه به ایران از بین خواهد رفت. اما با توجه به قصد ترکیه مبنی بر تبدیل شدن به مرکز تجارت گاز در منطقه، احتمالا ترکیه همچنان خواهان واردات گاز به این کشور و صادرات به اروپا باشد، اما با قیمتی کمتر و تحت قراردادهای کوتاه­  مدت.

گزینه ­های پیش­ روی صادرات گاز ایران

در چنین شرایطی، ایران سه راه پیش­روی خود دارد:

الف) قبول شرایط ترکیه در مذاکرات پیش­رو برای حفظ تجارت گاز با این کشور: در این صورت منافع اقتصادی ایران بیش از پیش کاهش خواهد یافت.

ب) جایگزین کردن ترکیه با سایر کشورهای منطقه: در صورت حفظ اولویت ­های صادراتی بایستی به دنبال بازارهای پایدار مانند کشورهای افغانستان و پاکستان بود. بدین منظور برای تامین این تقاضا باید تولید گاز افزایش و همچنین الگوی مصرف گاز در داخل بهبود یابد.

ج) عدم ­صادرات گاز: در صورت عدم تحقق تقاضای پایدار برای گاز کشور، بهتر است صادرات گاز جز اولویت های مصرف گاز در کشور نباشد. در این صورت بایستی با تزریق آن به زنجیره با ارزش یا میادین نفتی جهت افزایش یا نگهداشت تولید نفت، حداکثر منفعت اقتصادی را کسب کرد.

جمع بندی

اکتشاف میادین ­گازی در ترکیه و چشم ­انداز روشن برای کشف منابع ­گازی دیگر می­ تواند ژئوپولتیک منطقه را با تغییرات بسیاری روبرو سازد. این کشور با افزایش واردات ال ­ان ­جی و احتمالا بهره­ برداری از این میدان­ گازی، خواهد توانست وابستگی به واردات گاز را کاهش دهد. همچنین این امر موجب تسریع روند تبدیل ترکیه به تاجر گاز و هاب انرژی در منطقه خواهد شد. با توجه به روند کاهش وابستگی ترکیه به سهم واردات گاز، ایران بایستی برای صادرات گاز خود تدبیری بیندیشد. در چنین شرایطی ایران سه مسیر پیش ­روی خود دارد. اینکه شرایط جدید ترکیه در مذاکرات پیش ­رو را بپذیرد یا اینکه به دنبال بازاری دیگر باشد. در غیر اینصورت صادرات گاز نباید جز اولویت ­های مصرف گاز باشد، بلکه در عرصه ­های دیگر مورد استفاده قرار بگیرد.

امیرحسین سوهانکار

انتهای پیام/